Ruimte voor de pedofiel

“Pedofilie is een gevoel, een verlangen dat je eigenlijk niet kunt stillen. Vergelijkbaar met de pastoor met een mooie huishoudster. Daar mag hij niks mee. Je moet dus eigenlijk celibatair leven. Maar bij de pastoor mag je aannemen dat hij vrijwillig gekozen heeft. In het geval van pedofiele gevoelens: daar kies je niet voor; die komen op, die heb je. Daar moet je dus mee kunnen leven, zonder permanent gestrest rond te lopen.” Aan het woord is Frans. Hij is pedofiel en hij vertelt over de jaren ’70 en begin jaren ’80 toen er in de samenleving anders aan werd gekeken tegen pedofilie dan vandaag. “Ik werkte op de universiteit en ik had vaak foto’s van kinderen rond mijn bureau hangen: er was niemand die daar aanstoot aan nam.” Niet alles was toegestaan en niet iedereen dacht er hetzelfde over, maar de toon was mild. Dat was het gevolg van de seksuele revolutie in de jaren ’60. Die veranderde de kijk op seksualiteit en de opkomst van de Nederlandse Vereniging voor Seksuele Hervorming (NVSH) zorgde ook voor verandering in denken over seks. Tegen de achtergrond van deze seksuele bevrijding lieten steeds meer groepen van zich horen. Veel progressief denkende mensen vonden dat alles moest kunnen.

Henk Krol werd in de jaren ’70 actief in de politiek en de homobeweging. Hij herinnert het zich nog goed: “In die tijd was er een sfeer van alles moet anders, weg van die bekrompenheid, allerlei groepen vonden elkaar in de emancipatiestrijd.” Behalve de vrouwenemancipatie en de homo-emancipatie zagen ook andere groepen dat het klimaat aan het veranderen was. Krol: “Travestieten, pedoseksuelen, iedereen zocht steun bij elkaar. In de euforie van toen, van we gaan de goeie kant op, er komt eindelijk een beetje begrip voor onze situatie, leken al die andere partners natuurlijke bondgenoten.” Krol stond toen niet stil bij het feit dat niet alle groepen hetzelfde waren. “Later realiseerde ik me dat het toch hele grote verschillen waren, en dat het misschien toch niet zulke natuurlijke partners waren. Het belang van het kind, ja het is heel dom, maar daar werd toen bijna niet over gesproken.”

Het VARA-programma 'Groot Uur U' wijdde in 1978 een uitzending aan het onderwerp pedofilie. PvdA-senator Edward Brongersma kreeg de ruimte te vertellen waarom het goed was dat kinderen relaties met volwassenen konden hebben.

Frans vertelt dat hij lid werd van de NVSH-werkgroep pedofilie in Nijmegen. Bijeenkomsten waar iedereen welkom was en waar altijd iemand van de NVSH de gesprekken begeleidde. Frans ervoer de bijeenkomsten als ‘thuis komen’. “Dat was een goede ervaring omdat je daar kon praten over gevoelens en ervaringen. Door erover te praten, het feit voor jezelf onder woorden brengen, ondersteunde je denken.”

In totaal waren er rond 1980 zo’n vijftien werkgroepen in verschillende steden. In Eindhoven waren er zelfs drie. Het waren de hoogtijdagen van de NVSH en de werkgroepen pedofilie hoorden daarbij, ook al was niet iedereen binnen de NVSH er zonder meer van gecharmeerd.

Jos Frenken was vanaf 1980 bijzonder hoogleraar seksuologie in Leiden. Hij sprak regelmatig op bijeenkomsten van de NVSH, ook bij werkgroepen pedofilie. “De discussies kwamen steeds toch neer op: mogen wij ruimte hebben om die contacten met kinderen aan te gaan of niet?” De groepen die Frenken bezocht, waren vaak samengesteld uit mannen tussen de twintig en veertig jaar. Frenken: “Men wisselde ervaringen uit en men sprak ook wel over wat je moest doen om uit handen van de zedenpolitie te blijven.” Frans: “Er was ruimte om te praten en er was altijd iemand van de organisatie aanwezig om mensen op schouders te tikken als ze bijvoorbeeld met beeldmateriaal aan de gang gingen. Dat werd tegengehouden.”

In Amsterdam trad Annet Speelberg begin jaren ’80 aan als politie-inspecteur op de afdeling jeugd- en zedenzaken. Speelberg: “De afdeling had niet veel aanzien en er gebeurde weinig op het gebied opsporing van zedenzaken en het verwijderen van kinderporno.” Speelberg besloot na een rondgang langs seksshops in de stad dat de stapels kinderporno in beslag moesten worden genomen. Het begin van een nieuwe aanpak.

Vertrouwensarts Arend Koers hoorde halverwege de jaren’80 op een bijeenkomst in Amerika dat Nederland een belangrijke rol speelde bij het maken en distribueren van kinderporno. “Er was een man van de FBI die vreselijke plaatjes liet zien. Hij zei: ‘Het wordt gemaakt in Nederland. Waarom doet u er niets aan?’” Koers adviseerde de FBI zich te melden bij de Minister van Justitie in Den Haag. In de zomer van 1984 stond de Nederlandse regering op het punt om alle pornografie vrij te geven, ook kinderporno. Het voorstel haalde het toch niet. Het was dezelfde zomer dat het Amerikaanse Congres klaagde over de enorme toevloed van kinderporno vanuit Nederland. Maar in politieke kring was er weinig belangstelling. Krol: “Iedereen vond in die tijd porno zoiets privé's, dat moesten mensen zelf weten.” Toenmalige Minister van Justitie, Korthals Altes, wilde er ook niet aan. Tegen Koers zei Korthals Altes: ‘Ach kom, dokter Koers, Nederland is toch altijd al een handelsland geweest.’

Toch begon in de loop van de jaren ’80 het een en ander te veranderen. Onder invloed van onderzoek, waaruit bleek dat de positie van het kind totaal onderbelicht was en onthullingen over kindermisbruik veranderde het klimaat. Zaken als Oude Pekela (1987) en de Bolderkaraffaire (1988) zijn van invloed geweest op de veranderde maatschappelijk en politieke opinie. Vanaf 1991 veranderde de wetgeving: bepalingen over kinderporno en kinderprostitutie werden aangescherpt en bij een gedeeltelijke herziening van de wet in 2002 is het verplicht horen van slachtoffers ingevoerd.

Research: Carolien Brugsma, Yfke Nijland
Samenstelling en regie: Paul Ruigrok

Uitzending: za 19 mrt 2011, 20.40 uur, Nederland 2.

De uitzending van Een Groot Uur U over pedofilie uit 1978 neemt een prominente plaats in in de uitzending van Andere Tijden. De discussie over het vrijgeven van porno en het verlagen van de leeftijdsgrenzen speelt zich af in Den Haag Vandaag en in het Capitool, uit 1984.