Het verborgen verleden van Herman van der Zandt

Vlak voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog verdienen bijna vijftienduizend Brabanders hun geld met sigaren, zo ook de familie van Herman van der Zandt. De Brabantse tabaksindustrie beleeft tussen 1930 en 1960 haar hoogtijdagen. Eindhoven is het centrum van de bedrijvigheid met grote sigarenfabrieken zoals Mignot & De Block.

In deze film over de industrialisatie in Eindhoven zien we het productieproces dat iedere sigaar doorloopt. Hierbij zijn veel ‘moderne’ machines betrokken, maar we zien ook een grote zaal met honderden mannen en vrouwen die de sigaren een voor een aan het rollen zijn. Dit gebeurt nog steeds met de hand, omdat het een voorzichtige en nauwkeurige klus is. Na het rollen van de sigaren, snijden de werknemers de restanten af en bevochtigen ze het omhulsel, zodat ze het eenvoudig rond beide einden van de sigaar kunnen vouwen. 

Het verwerken van tabak gebeurt al sinds de zeventiende eeuw in Nederland. Het begint in Amersfoort met huisnijverheid. Kleine lokale bedrijfjes produceren pijp-, pruim- en snuiftabak. Pas twee eeuwen later verschuift het zwaartepunt naar Noord-Brabant. Daar zijn de lonen lager en de transportmogelijkheden via kanalen en spoorwegen beter. Niet alleen in Eindhoven neemt het aantal fabrieken in de negentiende eeuw in een rap tempo toe. Ook in andere grote Brabantse plaatsen, zoals Tilburg, ’s-Hertogenbosch en Valkenswaard, wordt tabak een belangrijke inkomstenbron.

In de familie van Herman van der Zandt doet een bijzonder verhaal de ronde over de Tiendaagse Veldtocht. Een van zijn voorouders zou daarin een ‘heldhaftige’ rol hebben gespeeld. Deze veldtocht is het gevolg van grote onenigheid tussen België en Nederland in 1831. Zestien jaar eerder zijn de twee landen verenigd onder koning Willem I. Samen vormen ze namelijk een sterker front tegen grootmachten als Frankrijk en Engeland. Amper vijftien jaar na de vereniging neemt de ontevredenheid bij de Belgen kritieke vormen aan.

Koning Willem I stuurt tijdens de Belgische Opstand in 1830 zijn jongste zoon met negenduizend soldaten naar Brussel om de orde op zaken te stellen. Hierin slaagt hij niet. Na een wapenstilstand van een jaar en eindeloze politieke strijd probeert koning Willem I alsnog zijn wil door te drukken. Hij roept in de zomer van 1831 het Nederlandse volk op om ten strijde te trekken tegen de muitende katholieken in het zuiden.

Met veertigduizend soldaten weet koning Willem I België steeds verder binnen te dringen. De Europese grootmachten zijn verrast door de militaire overwinningen van Nederland, maar keuren de veldtocht af. Na tien dagen besluit Frankrijk in te grijpen. Met zeventigduizend man dwingen ze koning Willem I tot een nieuwe wapenstilstand. De Tiendaagse Veldtocht is mislukt, maar toch heerst in het noorden van Nederland een gevoel van trots. Het leger heeft indruk gemaakt op de grote Europese landen en laten zien dat het België de baas is. Daarmee is de Nederlandse eer hersteld.