De voorouders van Nelleke Noordervliet

In de zeventiende eeuw werkt minstens de helft van de Leidse bevolking in de lakenindustrie. De stad groeit in die eeuw uit tot het modernste en belangrijkste lakencentrum van de wereld. Om de productie van textiel op peil te houden, trekt de stad continu nieuwe arbeiders aan.

Uit Vlaanderen komen bijvoorbeeld specialisten in lichte stoffen. De combinatie van werkgelegenheid en relatieve vrijheid maakt de stad ook zeer aantrekkelijk voor politieke en religieuze vluchtelingen uit Engeland, Duitsland en Frankrijk. In de zeventiende eeuw groeit het aantal inwoners van 12.000 naar 70.000 Leidenaren.

Huisnijverheid
Deze explosieve toename van het aantal inwoners heeft ook nadelige gevolgen. De woonomstandigheden in de stad zijn erbarmelijk en de woningen zijn juist de plek waar de textielwevers hun werk uitvoeren. De textielproductie steunt op huisnijverheid. Een leverancier levert ruwe stoffen aan arbeiders en koopt vervolgens ook het eindproduct terug. Naast mannen en vrouwen maken ook kinderen Leidse lakens. Zij houden de lonen laag. Ondertussen stijgen de prijzen van textiel tot enorme hoogtes.

Crisis
In de achttiende eeuw komt ook voor Leiden een einde aan de gouden eeuw. Goedkope stoffen uit andere landen en streken overspoelen de internationale markt, maar de binnenlandse markt houdt de Leidse lakenindustrie in stand. De komst van de stoommachine in de negentiende eeuw maakt productie op grote schaal mogelijk.

Spin- en weefmachines zorgen voor een nieuwe periode van economische bloei in de stad. Totdat halverwege de twintigste eeuw opnieuw de goedkope concurrentie uit andere gebieden te machtig blijkt. In 1977 vertrekt de laatste grote lakenproducent uit Leiden.

Via haar voorouders komt Nelleke Noordervliet ook in aanraking met de meest grootschalige vervolging van homoseksuelen in de geschiedenis van de Nederlandse republiek, tussen 1730 en 1733.

In januari 1730 moet de bewaker van de Domtoren in Utrecht voor het gerecht verschijnen. Hij verjaagt al een tijdje de bezoekers van de toren met pistoolschoten. Tijdens het proces geeft de bewaker een verklaring voor zijn vijandige gedrag. Hij verjaagt de bezoekers, omdat het homoseksuele mannen zijn.

'Sodomieten'
Deze Utrechtse mannen blijken onderdeel van een groot netwerk van 'sodomieten', zoals homoseksuelen in die tijd heten. De autoriteiten reageren hysterisch. Door heel het land worden klopjachten georganiseerd en uiteindelijk krijgen meer dan honderd verdachten de doodstraf. De processen krijgen veel aandacht van landelijke en internationale pers.

Tot de hysterie in 1730 zijn de inwoners van de Nederlandse provinciën nog relatief tolerant tegenover 'sodomieten'. Sinds de veertiende eeuw staat de doodstraf op seksueel contact tussen mannen, maar tot een veroordeling komt het zelden. Het is een ‘stomme zonde’: veel 'sodomieten' staan als zodanig bekend, maar de bevolking zwijgt liever. De ontdekking in de Domtoren kan dus niet de enige reden zijn voor de drastische verandering in de omgang met homoseksuelen.

Hiervoor zijn meerdere oorzaken aan te wijzen. In de achttiende eeuw speelt het huwelijk en zedelijk gedrag een steeds belangrijkere rol in de samenleving. Dit uit zich in verzet tegen prostitutie, masturbatie en sodomie, vooral vanuit het geloof. Daarnaast is de republiek op zoek naar een zondebok na het verlies van de machtige positie in de gouden eeuw.

Tegenover deze bewegingen staat dat het zelfbewustzijn van homoseksuelen toeneemt. Ze vormen netwerken en zijn zichtbaarder in de maatschappij. Totdat de republiek haar inwoners oproept om niet langer te zwijgen over de ‘stomme zonde’ en de 'sodomieten' aan te geven.