Optilon

Libelle is jarig. Het meest gelezen Nederlandse vrouwenblad bestaat deze week zeventig jaar. De eerste Libelle verscheen op 13 april 1934. Een drukker die zijn persen wilde laten draaien ging een blad maken en koos als doelgroep de vrouw. Maatschappelijk kwam zij nauwelijks aan bod en de drie k’s, kerk, keuken en kinderen, vormden de kern van haar bestaan. Hoewel de eerste oplage Libelles verscheen in de crisisjaren stond op de omslag van het eerste blad een goedlachse vrouw met in haar ene hand een volle bos tulpen en in haar andere hand een aandoenlijke pup.
‘Een blij blad’, zo karakteriseert oud hoofdredacteur Peter Middeldorp, Libelle. Van 1972 tot 1978 leidde hij het vrouwenblad. Libelle is volgens hem vooral bedoeld voor gezelligheid. De Libelle-vrouw zit niet te wachten op zware politieke issues of artikelen over de verharding van de samenleving. Zij verwacht van Libelle artikelen die gaan over het leven van de vrouw, haar gezin, haar gezondheid en haar uiterlijk. Die gedachte heeft zich vanaf de oprichting van het blad tot nu doorgezet.
Toch heeft zich onder leiding van Peter Middeldorp en zijn voorganger Dick Hendrikse ook bij Libelle een tijdelijke koerswijziging voorgedaan. Rond 1970 werd door de mannelijke hoofdredactie van Libelle besloten dat het blad progressiever moest worden. De vrouw moest haar huis uit en de arbeidsmarkt op en binnenshuis moest haar ondergeschikte rol ten opzichte van de man worden doorbroken. De emancipatiegolf was de Libelle-redactie binnengedrongen. Om uiting te geven aan dit gedachtegoed verscheen op 22 augustus 1970 een complete Dolle Mina bijlage bij de Libelle. Dolle Mina mocht zonder beperkingen een aantal bladzijden in het grootste vrouwenblad vullen. In de bijlage verzet Dolle Mina zich tegen de traditionele rolverdeling tussen man en vrouw, gaat zij de strijd aan met de burgerlijke volgzaamheid en zet zij de voor- en nadelen van ‘kresjes’ ter discussie. Naar aanleiding van deze Dolle Mina bijlage besluit de hoofdredactie van de Libelle een prijs in te stellen: de Wilhemina Druckerprijs.

De Wilhelmina Druckerprijs werd door Libelle tussen 1971 en 1974 toegekend aan een persoon, groep of instelling die zich in de daar voorafgaande periode verdienstelijk had gemaakt voor de verbetering van de positie van de vrouw in de maatschappij. De prijs was genoemd naar Wilhelmina Drucker, de feministe die in 1847 in Amsterdam werd geboren. Zij streed in haar tijd vooral voor kiesrecht voor vrouwen. Zij ondervond niet alleen weerstand van mannen, maar ook van vrouwen zelf en van de socialistische beweging, die unaniem van mening waren dat vrouwen uit de lagere standen, zonder onderwijs, werkelijk niet in aanmerking kwamen om uit te maken wie dit land zou regeren. 

In 1973 werd de Wilhelmina Druckerprijs toegekend aan de Optilon-vrouwen. Optilon was een ritssluitingen fabriek in Winschoten waar veel vrouwelijke werkneemsters waren. Het grootste deel van deze werkneemsters had in maart 1973 gedurende drie weken lang het werk neergelegd. Zij eisten hetzelfde loon als hun mannelijke collega’s. Gelijke betaling voor gelijke arbeid. De staking genoot een grote mediabelangstelling. Vijf vrouwen vormden het hart van de Optilon staking. Het waren de dames Nap, Nuismer, Klappe, Vos en Ahlers.
Henk Klappe, de echtgenoot van één van de stakingsleidsters, schreef het volgende verslag over de staking voor gelijke lonen bij Optilon:

27 maart 1973. Die morgen om halfzeven werd er bij de Optilon-fabriek te Winschoten en Nieuw Buinen gestaakt. In Winschoten ging het om 220 man personeel, in Nieuw Buinen werkten 98 mensen.
Opvallend beeld in Winschoten: vrijwel al het kantoorpersoneel trok zich van de stakingscapriolen van de Industriebonden geen zier aan en ging, dikwijls onder afkeurend gejoel van de voor de poort verzamelde stakers, gewoon naar binnen. De directie van Optilon had een ultimatum, dat de bonden haar hadden gesteld en dat op de dag daarvoor afliep, naast zich neergelegd. Namens die directie kwam de heer Stoel die middag in het actiecentrum van de bonden in Haren het antwoord op dit ultimatum, waarin op een gesprek over de CAO werd aangedrongen, brengen.
In de antwoordbrief heette het, dat de regeling van arbeidsvoorwaarden een zaak was van werkgevers en werknemersorganisaties. De Optilon-directie verklaarde voorts, dat van haar kant geen enkele toezegging over de nieuwe CAO kon worden verwacht. De directie liet vervolgens een dringende oproep horen van acties af te zien. Ze verklaarde in de brief tenslotte zich het recht voor te behouden de schade, die uit eventuele acties zou voortvloeien op de bonden te verhalen.
Omstreeks zeven uur in de ochtend vertrok een grote groep Optilon-vrouwen naar het als actiecentrum ingerichte hotel Kalsbeek op het Winschoter marktplein. Vele anderen bleven nog geruime tijd staan posten. Ze kregen daarbij gezelschap van adjunct directeur Stoel, die ook in de poort ging staan en daarmee kennelijk het vertrouwen wekte bij de binnendruppelende kantoormedewerkers, die zonder uitzondering naar binnen gingen en vervolgens achter het raam naar de stakers gingen staan kijken.

De stakingsleiders spoorden herhaaldelijk via hun megafoons het kantoorpersoneel aan ook buiten de poorten te blijven. ‘Wij staken ook voor jullie’, was op een spandoek, die aan de binnenkant van het hek was gehangen, te lezen. De kantoormedewerkers negeerden, op een drietal na, de oproep massaal. Op die morgen van 27 maart 1973 werd de staking voor onbepaalde tijd uitgeroepen.
Op woensdag 28 maart werd er door de stakers een demonstratie gehouden door het centrum van Winschoten. De demonstratie die bijzonder rustig was verlopen kreeg onverwacht de steun van het personeel van confectiebedrijf Dröge, die spontaan hadden vrij genomen om ook mee te kunnen in de demonstratieve tocht. Met hen en een vertegenwoordiging van de stakende scheepswerven waren er zo’n 250 mensen op de been. Ze voerden leuzen mee als: ‘Vrouwen werken net zo hard als mannen, maar krijgen minder in handen’ en ‘Vrouwen zijn geen tweederangs burgers’. Gescandeerd werd steeds geroepen: ‘Vrouwenlonen gelijk!’.

De Winschoter Courant noemde de betoging: ‘het eerste wapenfeit in de sociale slag voor de gelijkberechtiging’. Hun strijd trok vrijwel landelijk de aandacht. Nagenoeg alle kranten, radio, en televisierubrieken spoedden zich naar Oost-Groningen.
Uit de vele krantenknipsels en brieven die bewaard zijn gebleven, blijkt dat de Optilon-dames het –Hot item- van dat jaar waren.

Op 17 april 1973, drie weken na het begin van de staking, gingen de stakers van zowel Winschoten als Nieuw Buinen weer aan het werk. Het landelijk centrum van de bonden in Driebergen hadden de stakingsparolen voor dit bedrijf opgeheven. Op de morgen van 16 april was het actiecomité van beide vestigingen bijeen geweest in het actiecentrum in Winschoten. Dezelfde middag was een delegatie van de werknemers naar de directie toe gestapt, om te zeggen, dat de acties voorlopig voor onbepaalde tijd werden opgeschort. Tijdens het voortduren van het conflict over de CAO, zou de ondernemingsraad niet vergaderen. En er werd ook geen overwerk verricht.
Het felste protest kwam van de vrouwen in het actiecomité. Die vonden het zeer onbevredigend om de fabriek weer in te stappen, terwijl er nog niets terecht was gekomen van hun speciale punt: de gelijke beloning van mannen en vrouwen. Ze dachten, dat de andere vrouwen niet weer bereid zouden zijn om aan acties mee te doen, als men nu weer aan het werk zou gaan. De vakbondsleiding was echter van oordeel, dat de vrouwen zich ten onrechte zorgen maakten. Het punt van de gelijke beloning bleef recht overeind staan als het weer op CAO-onderhandelingen uit zou draaien.
Maar de zorg van de stakingsleidsters was niet ten onrechte. Het zou nog tot 1975 duren voor de Tweede Kamer de wet ‘gelijke beloning’ aannam.

Regie: Yael Koren en Hein Hoffmann
Research: Femke Veltman en Bouchra van Hest
Tekst: Henk Klappe