Wubbo: een Hollander in de ruimte

Het begint met een advertentie in 1978: Bemanning gevraagd voor spacelab. Van de 200 Nederlanders die serieus op de advertentie reageren, blijven er na diverse proeven vier over. Van deze vier doorstaat alleen Wubbo Ockels de Europese testronde. Hij is niet erg verrast. Als hij voor het eerst door de televisie wordt geïnterviewd antwoordt hij op de horkerige vraag ‘Wie is Wubbo?’ heel treffend: ‘Dat ben ik’. En over de mogelijkheid astronaut te worden: ‘Die baan is me op het lijf geschreven’. Geen woord te veel en geen woord van gelogen. Andere Tijden over een zelfverzekerde Hollander op weg naar de ruimte. 

“Dit is het. Dit is precies wat ik zoek. Ze moeten mij hebben. Zo'n gevoel was het.” Dat dacht Wubbo Ockels toen hij een advertentie zag hangen op een prikbord op zijn werk. Wubbo Ockels is dan, in 1977, verbonden aan het Kernfysisch Versneller Instituut in Groningen. Als hij ’s avonds thuis komt vertelt hij aan zijn vrouw Joos over de advertentie. Joos Ockels: “Hij zei: Er staat een advertentie op het prikbord bij het Instituut. Daar stond op: astronaut gevraagd. Dat was natuurlijk wat lachen en giebelen.” De advertentietekst ‘Europese ruimtevaartorganisatie zoekt bemanning Spacelab’ verschijnt in april 1977 in een aantal Nederlandse dagbladen. Na de eerste selectieronde blijven nog 43 mensen over. Eén daarvan is Wubbo Ockels, kernfysicus, 31 jaar oud en buitengewoon hoogleraar aan de Rijksuniversiteit van Groningen.

Hij krijgt bericht dat hij een medische keuring moet ondergaan. Na een aantal onderzoeken en gesprekken met de selectiecommissie gaat de telefoon. Joos Ockels: “Ik werd opgebeld door meneer Flinterman, hij was de voorzitter van de selectiecommissie in Nederland, en hij zei: mevrouw Ockels, ik heb u wat te vertellen. Wubbo is één van de vijf geselecteerden.” Joos Ockels reageert nuchter en realiseert zich dat hij nu op Europees niveau nog veel mensen achter zich zal moeten laten. “Ik wist wel, dat als je een van de vijf Nederlandse geselecteerden was ook de hele Europese selectie nog kwam.” De vijf kandidaten worden voorgesteld aan de pers in Den Haag. Als Wubbo de pers te woord staat zegt hij: ”Het is erg vleiend, en fijn. In die baan voel ik me thuis, die is me op mijn lijf geschreven.” Aansluitend begint de Europese procedure. 

De Europese sollicitatie is een enorme afvalrace. Wubbo Ockels doorstaat de rondes glansrijk. Voor Wubbo is dat geen verrassing, maar Joos Ockels is wel verbaasd over het feit dat hij geen een keer twijfelt. “In deze selectiefase zeiden mensen tegen ons: nou, jij maakt geen enkele kans, Nederland betaalt maar 2% aan de ESA. Je denkt toch niet dat de ESA een Nederlandse kandidaat neemt. Maar wat opvalt is dat naast de Nederlandse Wubbo Ockels een Zwitser, een Duitser en een Italiaan uitgekozen worden. Joos Ockels: “Op dat moment dachten wij wel dat het een eerlijke verkiezing was geweest. En dat gaf moed voor de rest. Er was geen Fransman bij en dat heeft ons natuurlijk heel erg verbaasd. Frankrijk betaalde namelijk veel aan de ESA.”

Uiteindelijk blijven er drie Europeanen over. De mannen worden klaargestoomd om als wetenschapper meer te reizen in Spacelab. Dit Europese ruimtelaboratorium wordt in de laadruimte van de space shuttle Challenger geplaatst en in een baan om de aarde gebracht. Het is de bedoeling dat de wetenschappers experimenten uitvoeren. Wubbo Ockels: ” Het meest aantrekkelijke vond ik het idee dat het in een nieuwe omgeving plaats vond en dat je experimenten deed. Zeker in die tijd was ik iemand die gek was op experimenten.” 

Wubbo verhuist eerst met de familie naar Duitsland en later naar het Amerikaanse Huntsville, vlakbij Houston. “Wubbo begon daar in een nieuwe groep astronauten. Behalve de astronauten komen ook de vrouwen en kinderen uit alle Staten van Amerika naar Houston.” De groep trekt naar elkaar toe, er wordt veel samen opgetrokken en Wubbo heeft een ‘gewone’ baan van acht tot vijf. De lancering van Spacelab is gepland voor november 1983. Voor deze vlucht wordt de Duitser Ulf Merbold gekozen. Joos Ockels: “Dat was voor Wubbo de eerste keer een teleurstelling. Het ging anders dan hij had gedacht.” 

Ockels zal Merbold begeleiden vanuit het controlecentrum op de grond. Al gauw blijkt dat ESA een tweede missie, grotendeels door Duitsland betaald, met Space Lab gaat doen. En Ockels mag mee. “Dus het was een afwijzing van de eerste vlucht, maar wel gelijk een uitnodiging voor de volgende en dat gaf natuurlijk een enorm goed gevoel,” vertelt Joos Ockels. Wubbo Ockels herinnert zich niet dat hij teleurgesteld was: “Het was heel mooi eigenlijk. Ik kreeg te horen dat ik zou sowieso zou vliegen, maar de tweede keer! Dat vond ik helemaal niet erg. Ik vond het heel fantastisch dat ik die eer kreeg om te vliegen.” 

Op 31 oktober 1985 is het dan zo ver: De space shuttle Challenger vertrekt en eenmaal in een baan rond de aarde starten de wetenschappers aan een reeks van 75 experimenten. Joos Ockels mag tijdens de lancering op een speciale plek staan waar alleen naaste familie wordt toegelaten. Joos Ockels: “Je wordt in de watten gelegd. Je hebt een eigen astronaut om je heen, die alles voor je regelt en die je op de hoogte houdt van alles. Je voelt je speciaal, maar je bent ook heel erg bewust van het feit dat het deze keer jóuw man is. Het is spannend. Het is angstig gewoon.” Wubbo Ockels: “In het begin is het wild en is er veel herrie. Het is indrukwekkend: je wordt zwaar, drie keer je gewicht. Maar het meest indrukwekkende is dat het zo snel gaat. De beide zijraketten worden na twee minuten afgestoten en daarna is het heel rustig. Je wordt wel zwaar, je wordt wel versneld, maar het is heel rustig, je ziet buiten dat het zwart wordt door het raampje heen. Het zijn 8 minuten, dat is alles.”  

Tijdens zijn ruimtereis slaapt Wubbo weinig en is hij voortdurend bezig met onderzoek. Hij wil zoveel mogelijk ervaren van de gewichtsloosheid. Hij is in zijn element. Na een week is de missie voorbij en keert Ockels terug naar het ‘gewone leven’ op aarde. Hij is vermoeid en vindt het lastig te wennen aan het aardse bestaan. Ockels: ”Ik vond het vervelend. Het was echt zwaar. Een akelig, akelig zware plakkerige aarde, helemaal niet lekker!” Joos Ockels: “Na de landing dacht ik: hij heeft heel veel meegemaakt en hij heeft allemaal leuke verhalen. Maar we hadden weinig contact. ’s Nachts ging hij naar beneden om onder in het zwembad te liggen. Het zwembad was de enige manier om nog een beetje te zweven. Hij had heimwee.” 

Research: Yfke Nijland
Regie: Godfried van Run

Uitzending: 18 dec 2011, 21.15 uur, Nederland 2.