Vreemdelingenlegioen

Het boek ‘Soldaat in de Woestijn’, van Peter Dicker bevat het levensverhaal van de Nederlander Wim Vaal, die zich halverwege de jaren ’60 bij het Vreemdelingenlegioen aansloot. Het bracht hem in Algerije, waar hij midden in de onafhankelijkheidsoorlog terecht kwam.

Wim Vaal woont tegenwoordig in Frankrijk. Een rijzige, gebruinde, kettingrokende zestiger. Drieëntwintig is Vaal in de herfst van 1955 toen hij Nederland achter zich liet. Hij studeert medicijnen, zit op de hockeyclub in Apeldoorn, heeft een vriendinnetje. Kortom, een keurige jongen. Maar de relatie loopt niet lekker, zijn familie ziet haar niet zitten, en Vaal heeft het thuis niet echt naar zijn zin. Vaal laat alles achter zich en vertrekt liftend naar Frankrijk. Via de gendarmerie in Reims, waar hij zich aanmeldt, Parijs en Marseille, arriveert Vaal eind november 1955 in Algerije.

Niet dat Vaal tot dat moment een vastomlijnd plan heeft gehad. Het Vreemdelingenlegioen, dat klinkt goed en romantisch, maar hij heeft nauwelijks een idee waar hij aan begint.Van Algerije, het land waar hij bijna vijf jaar zou gaan vechten, weet hij zelfs helemaal nog niets.

In Algerije krijgt Vaal ook zijn opleiding. De meeste instructeurs zijn Duitsers, de hoofdinstructeur is een voormalige SS’er en volgens Vaal ‘een echte schoft’. Straffen worden om de haverklap uitgedeeld. Stenen sjouwen, zand verplaatsen met een theelepel, een rugzak dragen waarvan de schouderbanden zijn vervangen door twee snijdende stukken telefoonkabel. De weg terug is dan allang afgesneden. Wie probeert te deserteren wordt, als hij het overleeft, doorgestuurd naar het strafkamp Colomb Bechar, midden in de Sahara. Wat er van je overblijft, zegt Vaal, is ‘een wezen van tachtig kilo vlees met een wapen in de hand, die hersenloos elke opdracht volledig uitvoert’. De enige manier om te overleven, zegt Vaal in de reportage, is om zo weinig mogelijk na te denken.

Vaal komt bij de parachutisten van het Vreemdelingenlegioen terecht en wordt vanuit Algerije naar Egypte gestuurd, waar in ’56 de Suez-crisis uitbreekt. De compagnie van Vaal moet bij de Egyptische havenstad Port Fouad de toegang tot het Suez-kanaal bewaken.
In Egypte blijft het rustig, maar terug in Algerije komt hij vanaf begin 1957 midden in de onafhankelijkheidsoorlog van het Algerijnse FLN terecht.

Frankrijk probeert met alle macht haar belangen en die van de pieds noirs te verdedigen. Niet dat Vaal c.s. dat overigens als een onafhankelijkheidsoorlog zien. Vaal beschouwt hen als rebellen, ook al leidt de strijd in 1962 uiteindelijk wel tot de onafhankelijkheid van Algerije.
De strijd is heftig. In de woestijn voeren de Algerijnen, onder andere vanuit buurland Tunesië, guerrilla-acties uit. Het Franse leger en het Vreemdelingenlegioen proberen vervolgens, vaak met helikopters het gebied ‘schoon te maken’ en achtervolgen de FLN zelfs tot op Tunesisch grondgebied.
In de hoofdstad Algiers maakt Vaal deel uit van een speciale eenheid die jacht maakt op daders van bomaanslagen in de hoofdstad. Zo komt ook Vaals familie hem weer op het spoor.

Als de Fransen de vooraanstaande guerrillaleider Saadi arresteren (tegenwoordig Algerijns minister) maken ze daar een groot nummer van. Er komt een persconferentie, die ook in de Nederlandse bioscoopnieuws te zien is. Daar ziet Vaal’s tante haar neefje als bewaker van Saadi. Pogingen van de familie om Wim vervolgens weer terug te halen naar Nederland lopen overigens op niets uit. Vaal kiest er voor om bij het Legioen te blijven, ook al weet hij niet of hij het overleeft.

Vaal doet ook mee aan de ondervragingen van Algerijnen. Dat gaat er niet zachtzinnig aan toe. Zo wordt ooit een aantal gevangenen boven open zee uit een helikopter gegooid als ze weigeren te vertellen waar het wapenarsenaal van de FLN zich bevindt. Vaal vindt die acties overigens ook nu nog gerechtvaardigd: op die manier voorkomt men nieuwe bomaanslagen waarbij onschuldige slachtoffers vallen.

En, zegt Vaal, er is een verschil tussen dit soort acties en de ondervragingen van een andere Franse officier die niet op resultaat uit zijn, maar slechts op het martelen van de tegenstander. Deze officier heeft op dat moment al zijn eerste schreden gezet in politiek-Frankrijk; voor Jean-Marie Le Pen, de latere leider van het racistische Front National, heeft Vaal geen goed woord over. In het boek zegt hij: ‘Le Pen is gewelddadig vanuit een racistisch principe. De rotzooi die je hebt op te ruimen als Jean-Marie bezig is geweest is onbeschrijfelijk’. Als de Franse kranten het oorlogsverleden van Le Pen in 1985 onthullen wordt ook Vaal geïnterviewd. Le Pen doet hem vervolgens een proces aan wegens smaad, maar dat verliest de extreemrechtse leider.

BEELDEN
Tijdens het item zijn beelden gebruikt van een interview met Wim Vaal en archiefbeelden uit diverse bronnen, waaronder het Polygoonjournaal.

MUZIEK
De muziek is afkomstig van de ceedee 'Chants de la Légion Etrangère,' uitgegeven door Képi Blanc in 1999. Bij deze ceedee is een tekstboekje uitgegeven onder produktie van 'Le bureau information & historique de la Légion Etrangère' met daarin alle teksten van de nummers op de ceedee.

LITERATUUR
Het boek ‘Soldaat in de woestijn’ is geschreven door Peter Dicker en uitgegeven door uitgeverij Conserve. Het verschijnt op 26 oktober 2000.

Na vijf jaar Vreemdelingenlegioen krijgt Vaal het aanbod bij te tekenen. Hij is inmiddels een aantal keer gewond geraakt, en als sergeant een van de routiniers van het Regiment. Vaals weigering wordt hem niet in dank afgenomen. In de laatste maanden voor zijn afzwaaien moet hij bij iedere actie steeds de gevaarlijkste klussen opknappen. Maar Vaal overleeft. Het bezorgt hem de bijnaam sergeant Baraka –Arabisch voor ‘onkwetsbaar’.

Vaal keert terug naar Nederland, kan daar weer niet aarden en werkt vervolgens een aantal jaren voor de Franse geheime dienst.
Vaal zegt het zelf in de reportage: de trouw en de liefde voor het Legioen zijn na zijn afzwaaien aanzienlijk groter dan destijds. Een paar jaar geleden kreeg hij van een andere oud-legionair een tekst die instructeurs van het vreemdelingenlegioen als leidraad voor de opleiding gebruikten:

‘De persoonlijkheid breken, iedere man zo vernederen dat hij zich bewust wordt van zijn eigen nietswaardigheid, hem testen tot de grens van zijn persoonlijke weerstand en nog daaroverheen zijn gevoel van eigenwaarde als strijder en zijn trots om deel uit te maken van een uniek korps opvoeren tot het hoogste niveau’.

Vaal had de tekst nog nooit eerder gezien, maar voor hem was het de essentie van het Vreemdelingenlegioen. De straffen van toen, het regime, hij spreekt er nu vrij mild, bijna nonchalant over. De verbondenheid met het Legioen is groot. De saamhorigheid en de muziek ontroeren hem nog steeds – Vaal is er nu nog, zelfs meer dan vroeger, trots op dat hij erbij heeft gehoord.

Tekst & research: Paul Ruigrok
Reportage: Godfried van Run