Vrije jongens op de weg

Convoy
“Ja, keurig”, zegt een vrachtwagenchauffeur als hij net een stukje van de Amerikaanse film Convoy (1978) heeft gezien. Vooral het klem rijden van de politie staat hem erg aan. “Ze zitten ons altijd dwars en nu hebben we ze mooi te pakken”, vervolgt hij.

Radiopresentator Wim Bloemendaal trekt met de film over de strijd tussen truckchauffeur Kris Kristofferson en de corrupte politie door het land en grijpt de spektakelfilm aan om met chauffeurs over hun bestaan te praten. Over hun arbeidsomstandigheden en sociale problemen gaat het vaak in zijn radioprogramma Truck, dat in die tijd elke woensdagochtend wordt uitgezonden.

Smokey and the Bandit
In de speciaal daarvoor uitgezochte Amerikaanse vrachtwagencombinatie vertoont Bloemendaal een stukje van de film, die kort daarna in de Nederlandse bioscopen zal gaan draaien. Een jaar eerder is Burt Reynolds film Smokey and the Bandit, waarin kwajongensachtige truckers illegaal bier vervoeren en achterna worden gezeten door de dikke agent, al een succes gebleken.

“We laten tien minuten van de film zien”, zegt Bloemendaal over Convoy, “Maar als de chauffeur een probleem heeft, laat hij dat in godsnaam niet achter zijn kiezen houden, maar laat hij daarover praten met me. Daarvoor zijn we ook in het land”.

Transport
Het genre van de vrachtwagenchauffeur en zijn belevenissen blijkt aan te slaan. Naast films worden ook televisieseries geproduceerd. De VARA en de Vlaamse BRT zenden in 1983 een gezamenlijke dramaserie Transport uit. De dramaserie appelleert aan het gevoel van vrijheid, zelfstandigheid, van eigen tijd indelen, van stoere jongens, harde werkers.

In de eerste aflevering zien we de jonge acteur Thom Hoffman afrijden voor zijn groot rijbewijs. “Het mooiste is natuurlijk om voor jezelf te beginnen, dat ben ik wel van plan tenminste. Sparen, en dan een eigen wagen. Lekker zelfstandig", kondigt Hoffman aan. "Zo makkelijk gaat dat niet hoor. Ik heb vijftien jaar voor een baas gewerkt, voor jezelf beginnen was er niet bij", waarschuwt de examinator. Maar Hoffman is eigenwijs: "Ja, maar kijk 'ns, ik ga zeven dagen per week werken. En zeven nachten".

Het lijkt het hoogste ideaal: vrije jongen, zelfstandig, je eigen tijd indelen, je komt nog eens ergens en dat ideaal kleurt de serie in met belevenissen in Frankrijk, België en Italië. Chauffeur Hoffman heeft de serveerster uit het chauffeurscafé, actrice Sylvia Millecam, verleid om mee te gaan naar Italië en terwijl ze door de bergen rijden zingt zij mee met de radio:

“Je moet je over 21 uur in Barcelona zijn. Daar tel je altijd mee en daar spreekt iedereen je taal. Je bent van de asfaltprairie, die kennen ze daar allemaal. Driehonderd paardenkrachten, hoor ze grommen hoor ze gaan. Alleen een onvervalste cowboy, kan zoveel paarden aan". Het beeld van de vrachtwagenchauffeur als held wordt keer op keer aangezet.

Auf Achse
De Duitse televisieserie Auf Achse (1977-1996) draait dan al een aantal jaren. De leader van de serie maakt duidelijk dat de chauffeurs geen onbezonnen flierefluiters zijn, maar een verantwoordelijkheid voelen: “Frans Meersdonk. Und Günter Willers. Und ihre Machinen. 320 PS. Sie fahren Terminfracht in allen Herren Länder. Auf sie ist Verlass”, becommentarieert de commentaarstem de intro van Auf Achse. Meersdonk en Willers. Zij rijden in alle landen van de wereld, op hen kun je vertrouwen.

Meersdonk en Willers zijn twee chauffeurs die op het Midden-Oosten rijden en op hun route raken ze in van alles verzeild, van gestolen lading tot niet-meewerkende of zelfs corrupte agenten. Corrupte agenten was al een thema in de film Convoy en ook in de VARA-serie Transport wordt in een van de afleveringen duidelijk dat het betalen van overheidsfunctionarissen ervoor zorgt dat je sneller langs de grenscontroles glipt.

Schat aan foto’s en herinneringen
In de huidige wereld komt rijden op het Midden-Oosten nogal ongeloofwaardig over, maar de eerste helft van de jaren 70 is het Suez-kanaal afgesloten als uitvloeisel van de Egyptisch-Israëlische oorlog van 1967 en moeten schepen om Afrika heen varen. Het is dan goedkoper en sneller goederen met de vrachtwagen te vervoeren, zelfs naar het Midden-Oosten.

Nederlandse truckers rijden in die tijd daadwerkelijk tot in Iran, Koeweit, Saoedi-Arabië en soms zelfs naar de Afghaanse hoofdstad Kabul. Oud-chauffeur Hub Rekko is een van hen en verzamelde op zijn website een schat aan foto’s en herinneringen.

Dashcam
De fotoboeken van Rekko brengen herinneringen aan het chauffeursbestaan van toen naar boven. In die jaren 80 zelf brachten de dramaseries op televisie de belevenissen en het werk van de chauffeur in beeld. Tegenwoordig doen de truckers dat zelf. Met de opnamen uit hun dashcam rijdt de kijker mee van Nederland naar Griekenland, al dan niet voorzien van commentaar door de chauffeur zelf: “Bon giorno beste kijkers, vrijdagmiddag 19 augustus. En we zitten in Oostenrijk, we gaan net de Brenner naar boven toe”. 

Ook bezienswaardigheden worden niet uit het oog verloren. “En wat je nu ziet is de Europabrug.” Ook hier doen de Polen hun intrede, in de vorm van Truckergirl Iwona Blecharczyk met wie de kijker meerijdt, maar die de kijker ook uitlegt hoe het allemaal werkt, met dat in- en uitklaren van lading als je door Zwitserland rijdt bijvoorbeeld.