Dus toch Van Gogh's hele oor

Historikerstreit

Het was meer dan eeuw lang een “Historikerstreit”: sneed Van Gogh nou zijn hele oor af of slechts een lelletje? Het briefje waarop het bewijs stond is gevonden in het archief van de Amerikaanse schrijver Irving Stone, dat is ondergebracht in The Bancroft Library van de Universiteit van California. Stone werkte destijds aan de biografie “Lust for Life” over Van Gogh, een boek dat in 1934 uitkwam en in 1956 verfilmd werd door Vincente Minnelli met Kirk Douglas in de hoofdrol. Dat de scene waarin Van Gogh zijn hele oor afsnijdt op gedegen onderzoek van Stone berustte, werd altijd in twijfel getrokken.

Onderzoekster Bernadette Murphy ontdekte bij haar onderzoek voor het boek Van Goghs oor dat Stone in 1930 met dokter Félix Rey had gesproken, de arts die Van Gogh in het ziekenhuis van Arles behandelde. Stone vroeg Rey de verwonding te tekenen. Rey dateerde en ondertekende zijn schets en schreef op het receptenbriefje: "Ik verstrek u met genoegen de informatie die u vroeg over mijn arme vriend Van Gogh. Ik hoop van harte dat u het genie van deze bijzondere schilder ruimschoots zult roemen, zoals hem dat toekomt."

De versie volgens Vincent

Vincent schreef over het gebeurde aan zijn broer heo het volgende:

“Gisteren begon ie (Gauguin) weer zo eindeloos door te zeveren over van alles. Ik wilde dat ie ophield. Maar hij ging maar door. (...) En opeens, ik weet niet wat er met me gebeurde, maar het werd helemaal rood voor mij ogen. Ik pak een mes: 'En nou hou je je kop of...'Ik bedoelde dat natuurlijk niet echt, maar hij holde de deur uit. (...) Ik werd radeloos. Ik dacht: Vincent, je hebt het weer eens verpest. (...) omdat je nooit kan luisteren! Dan heb je je oren ook helemaal niet nodig, je gebruikt ze toch niet. Ik heb het mes gepakt en een stuk van mijn oor afgesneden. Toen ben ik de straat opgerend en heb gegild: 'Gauguin hier heb je mijn oor, ik zal naar je luisteren. Maar ga niet weg, kom alsjeblieft terug!'

Expositie

Het briefje van Rey is vanaf vrijdag te zien op een tentoonstelling in het Van Gogh Museum in Amsterdam. Daar hangt ook het schilderij dat Van Gogh maakte van Felix Rey en het pistool waarmee de schilder vermoedelijk zelfmoord pleegde.

Bekijken en beluisteren: o.a.

• Vincent van Gogh: documentaire in kleur uit 1953 van Jan Hulsker (3 delen)