Honderd jaar Schiphol

Begin

In april 1916 wordt door de minister van Oorlog goedkeuring verleend voor de aankoop van grond in de buurt van het Fort Schiphol om hier, aan de rand van de Stelling van Amsterdam, een militair vliegveld in te richten. In augustus van dat jaar is het terrein van 16,5 hectare geschikt gemaakt om als vliegveld te dienen en zijn er vier houten loodsen geplaatst. Op 19 september landen drie vliegtuigen op Schiphol, waarmee het vliegterrein in gebruik werd genomen. Het veld blijkt al gauw te klein en gedurende de Eerste Wereldoorlog worden aanliggende percelen gevorderd. Aan het einde van de Eerste Wereldoorlog is de oppervlakte van Schiphol toegenomen tot 76 hectare.

Op initiatief van vlieger Albert Plesman wordt in oktober 1919 de Koninklijke Luchtvaart Maatschappij voor Nederland en Koloniën N.V. (later KLM) opgericht. Op 17 mei 1920 opent de KLM haar eerste lijndienst: de luchtlijn Amsterdam-Londen. Schiphol doet dienst als landingsplaats voor Amsterdam. Dat eerste jaar telt Schiphol 440 passagiers. (ter vergelijking: in augustus 2016, de drukste maand tot nogtoe, maakten 4,6 miljoen passagiers gebruik van een vlucht van of nar Schiphol)

In 1921 wordt de accommodatie voor passagiers op Schiphol verbeterd, doordat men de beschikking krijgt over een volledige loods. Er komen meer lijndiensten en er komen grotere en zwaardere vliegtuigen. Dit leidt af en toe tot problemen, doordat het terrein onvoldoende gedraineerd is, waardoor vliegtuigen vaak uit de modder moeten worden getrokken.

Als militair vliegveld verliest Schiphol aan betekenis, maar voor de burgerluchtvaart wordt het vliegveld steeds belangrijker. Op 1 april 1926 wordt Schiphol gekocht door de gemeente Amsterdam. De gemeente gaat meteen aan de slag: de drainage van het veld en de toegangswegen worden verbeterd. Er wordt een betonnen platform aangelegd van 50 bij 100 meter, en op het inmiddels tot 30 hectare gegroeide bebouwde gedeelte verrijzen een stationsgebouw en een verkeerstoren.

Het stationsgebouw werd geopend in 1928, op tijd voor de Olympische Spelen van datzelfde jaar in Amsterdam. In 1935 werd het landingsterrein vergroot tot driemaal het bestaande oppervlakte. Er kwam een nachtlandingsinstallatie en er kwamen 4 betonnen landingsbanen.

Oorlog

Tijdens de meidagen van 1940 wordt Schiphol door de Duitsers gebombardeerd. Duitse troepen bezetten de luchthaven en breiden het startbanenpatroon verder uit. Ook leggen zij een zijlijn van de Haarlemmermeerspoorlijnen aan naar het vliegveld. Schiphol wordt in de loop van de oorlog verschillende malen gebombardeerd door de geallieerden. Tijdens de laatste oorlogswinter worden er door de Duitsers systematische vernielingen aangebracht. Zij laten een schijnbaar onbruikbaar vliegveld achter als zij zich in mei 1945 uit Nederland terugtrekken. Toch kan op 8 juli 1945 al een Douglas DC-3 op Schiphol landen. Een paar maanden later is Schiphol weer helemaal in bedrijf. De activiteit op Schiphol neemt zo snel toe dat het al gauw duidelijk is dat Schiphol te kampen heeft met ruimtegebrek. Schiphol breidt uit naar het zuiden.

In 1949 wordt door de regering het besluit genomen dat Schiphol de belangrijkste luchthaven van Nederland moet blijven. In 1963 wordt officieel begonnen met de bouw van het stationsgebouw, dat in 1967 feestelijk geopend kan worden. Het ligt aan de westkant van de oude luchthaven. Het stationsgebouw vormt het latere Schiphol-Centrum. De rijksweg tussen Amsterdam en Den Haag wordt in westelijke richting omgebogen.

Rond 1977 is een duidelijke groei op Schiphol-Centrum waarneembaar. Ten zuiden van het stationsgebouw bevinden zich de eerste kantoren en vrachtgebouwen. Het stationsgebouw is al in 1975 verdubbeld.

De volgende twee decennia groeit Schiphol verder. Het voormalige Schiphol, nu Schiphol-Oost, wordt vrachtgebied.

Rond 1990 wordt door architectenbureau Benthem-Crouwel een nieuw masterplan voor Schiphol opgesteld. Dit resulteert in de jaren negentig tot een nieuwe verdubbeling van het stationsgebouw met de aanbouw van Terminal 3. Het lounge-gebied in Terminal 2 wordt uitgebreid, en er komt een nieuw treinstation, midden onder Schiphol. Op Schiphol-Centrum worden kantoren en hotels gehuisvest. Het centrale gebied groeit uit richting het zuidwesten.

Een nieuwe verkeerstoren was noodzakelijk, omdat de verkeersleiders het zicht op een deel van de taxiënde vliegtuigen verloren door de nieuwe stationsgebouwen. In 1991 was de nieuwe toren klaar; met een hoogte van 101 m was het op dat moment de hoogste ter wereld. (Inmiddels zijn er in het buitenland al hogere verkeerstorens verrezen.) De basis van de toren ligt op -5 m NAP.

Voor prijsvechters is op 1 november 2005 de H-pier geopend, ondanks verzet van onder andere Milieudefensie. Om de kosten laag te houden heeft deze pier geen winkels en weinig horeca of toiletten. Ook ontbreken overdekte loopbruggen, omdat het aan- en afkoppelen relatief veel tijd kost. Met de opening van deze pier, die een overblijfsel is van het Schiphol-masterplan uit 2000, wordt de D-pier ontlast.

Schiphol wil de komende jaren de capaciteit verder uitbreiden naar 65 miljoen passagiers en tussen de 600.000 en 650.000 vluchten per jaar.

Beeld en geluid

Op deze pagina kunt u de oudste bewegende beelden van Schiphol bekijken: gemaakt tijdens de eerste 'internationale vliegdag' op 14 juli 1923. Op deze door Haghe-film gemaakte beelden zijn o.a. twee luchtvaartpionieren van Nederland te bewonderen: Albert Plesman en Anthony Fokker. De eerste documentaire-film over Schiphol werk in 1936 onder de titel 'Hier de luchthaven Schiphol' gemaakt (regie Max de Haas, camera Otto van Neyenhoff). Ook deze film is -in drie delen- hier te bekijken.

Beeld en Geluid heeft HIER een aantal bijzondere films uit de omroeparchieven online gezet.