Twan Huys in Verborgen verleden

In de eerste helft van de twintigste eeuw werkt de opa van Twan Huys als wisselwachter bij de spoorwegen in Limburg. Van dat spoorverleden weet Twan niet veel, want zijn opa is allang met pensioen wanneer Twan hem leert kennen.

Het Nederlandse spoorverleden gaat terug tot 20 september 1839. Op die dag rijdt de eerste trein van Amsterdam naar Haarlem. Deze spoorlijn is in handen van een particuliere spoorwegmaatschappij die met dit nieuwe vervoersmiddel geld wil gaan verdienen. De eerste jaren reizen nog niet veel Nederlanders met de trein. Artsen waarschuwen dat het mogelijk ongezond is. Door de ongekende snelheid zou je kunnen stikken of een hersenziekte kunnen krijgen.

Na enkele decennia ontwikkelt het treinvervoer zich tot een succes. Tegelijkertijd blijken aan de commerciële uitbating van de spoorwegen ook nadelen te kleven. De particuliere maatschappijen leggen alleen spoorlijnen aan in gebieden waar veel mensen wonen en veel bedrijvigheid is, want daar kunnen ze geld verdienen. In 1860 besluit de Nederlandse overheid om in te grijpen. Anders blijven bepaalde delen van het land onbereikbaar. Dunbevolkte gebieden, zoals Limburg, krijgen een eigen spoorlijn.

Al die extra spoorwegen leveren ook meer arbeidsplaatsen op. Rond 1890 werken 20.000 mensen bij het spoor. Hun werkdagen zijn lang en zwaar, soms werken ze zestien uur per dag. Toch is het een goede manier om aan armoede te ontsnappen. Medewerkers krijgen een huisje naast het spoor met een klein stukje grond. Ook wordt het gezin onderdeel van de ‘Familie Spoor’. De hele familie kan vaak rekenen op een baan bij de spoorwegen, bijvoorbeeld als stoker, conducteur of overwegwachter.

Een groot deel van deze beroepen is tegenwoordig overbodig. Spoorbomen gaan automatisch omhoog en omlaag, wissels bewegen machinaal en treinen hebben automatische remmen. In 1934 ging de laatste ‘remmer’ met pensioen.

De voorouders van Twan Huys bevinden zich aan het einde van de achttiende eeuw in de zuidelijke Nederlanden. Het gebied is in die periode het strijdtoneel van een oorlog. Het begint in 1792. Oostenrijk en Pruisen verklaren in dat jaar de oorlog aan de Franse Republiek. De zuidelijke Nederlanden zijn op dat moment onderdeel van het Oostenrijkse rijk en belanden daardoor ook in de strijd.

Op 29 april 1792 valt het Franse leger de ‘Oostenrijkse Nederlanden’ binnen. Ruim een jaar blijft dit gebied het middelpunt van de gevechten tussen de drie staten. In 1793 verandert de situatie. De Franse revolutionairen onthoofden koning Lodewijk XVI in Parijs waardoor nog vijf andere Europese staten zich tegen de Franse Republiek keren, waaronder Spanje en Groot-Brittannië.

De Fransen weten zich in eerste instantie geen raad met deze enorme coalitie die op meerdere fronten aanvalt en zien zich gedwongen om terug te trekken uit de Oostenrijkse Nederlanden. Ze dreigen zelfs de hele de oorlog te verliezen, maar doen een slimme zet: ze voeren een landelijke dienstplicht in.

Op deze manier weet de Franse Republiek een bijzonder groot leger bijeen te brengen. Hiermee slaan ze terug en in 1794 trekken ze opnieuw de Oostenrijkse Nederlanden binnen. Na zes maanden eindigen de gevechten in dit gebied. De Slag bij Fleurus is van doorslaggevende betekenis. Met 70.000 militairen te voet, 12.000 te paard, 100 kanonnen en 1 luchtballon claimt de Franse Republiek de overwinning.

De Fransen weten de macht in de zuidelijke Nederlanden twintig jaar te behouden. De nederlaag van Napoleon in 1815 bij Waterloo maakt een einde aan het bewind. Vlak voor de Slag bij Waterloo weet Napoleon nog één Franse overwinning te behalen in de zuidelijke Nederlanden, opnieuw bij de stad Fleurus.