Rick Nieman in Verborgen verleden

Een van die streken is de provincie Friesland. Via de familie van zijn moeder komt Rick Nieman terecht in een katholieke enclave, een dorp dat tijdens de Reformatie in de zeventiende eeuw voor het overgrote deel rooms-katholiek is gebleven.

Dit is zeldzaam in de Noordelijke provincies. Tijdens de Reformatie bekeren veel katholieken zich tot het protestantisme. In het zuidwesten van Friesland houden enkele katholieke dorpen stand, omringd door protestantse gemeenschappen.

Verborgen kerken
In de Friese dorpen waar ruim 90% nog katholiek is, worden schuilkerken ingericht. Katholieken komen in het geheim samen in huiskamers, op zolders of in de schuur van een boerderij, bijvoorbeeld in de Friese enclave Woudsend. Ondanks de verborgen kerken zijn veel protestanten wel op de hoogte van de katholieke gemeenschappen.

Ze gedogen de aanwezigheid van de katholieken omdat ze hen nodig hebben, bijvoorbeeld voor het bewerken van het land. Maar de katholieken worden wel met de nek aangekeken en kunnen geen aanspraak maken op hoge functies.

1795 is een omslagpunt. Katholieken krijgen officieel vrijheid van godsdienst. De katholieke dorpen in Friesland blijven enclaves in de protestantse provincie, maar de periode van schuilen is voorbij. Dit uit zich in de bouw van grote neogotische kathedralen die erg opvallen in het vlakke Friese landschap.

1795 is ook een omslagpunt voor de dagbladen in Nederland. Tot dat jaar is het voor de katholieken niet toegestaan om openlijk een eigen krant of tijdschrift uit te geven. In negentiende eeuw neemt niet alleen de vrijheid, maar ook de populariteit van bladen snel toe. Steeds meer mensen leren lezen. Ook verbeteren de transportmiddelen.

Tot de afschaffing van de dagbladzegel – een belasting op dagbladen - in 1869 blijft het lezen van de krant nog een privilege voor rijke mensen. Dit maakt het voor kleine gemeenschappen, zoals de Friese katholieken, onrendabel om een dagblad te beginnen.

Moeizame start
Pas omstreeks 1880 krijgt de gemeenschap in Friesland een eigen blad: het tijdschrift Ons Noorden. In 1913 besluiten de katholieken dat ze meer tegenwicht willen bieden aan de liberale nieuwsvoorziening in de noordelijke provincies. Ze vormen Ons Noorden om tot een middagkrant. De krant is geen succes.

De katholieke gemeenschap in het Noorden is erg klein en zeer verspreid, met name in Drenthe. Bovendien heeft Ons Noorden een elitair karakter waardoor veel katholieken de krant niet kopen. Vlak voor de Tweede Wereldoorlog zijn de financiële problemen groot, maar de krant verdwijnt uiteindelijk in 1941 vanwege politieke redenen. Ons Noorden is het eerste dagblad dat de Duitse bezetter verbiedt.

Oud patroon
Na de bevrijding verschijnt de krant weer en in eerste instantie lijkt het alsof de vooroorlogse afzetproblemen voorbij zijn. Toch valt al snel het aantal verkochte exemplaren weer terug in het oude patroon. Nog steeds heeft de krant te weinig katholieke lezers om financieel gezond te zijn. Na verschillende reddingspogingen valt in 1964 definitief het doek voor Ons Noorden.