Massaal protesteren op het Malieveld

De aanleiding voor de massale protestactie tegen kernwapens is een besluit dat de NAVO al neemt in 1979. Nadat de Sovjet-Unie extra raketten richting het Westen plaatst, kondigt de NAVO aan dat ze 571 Amerikaanse kruisraketten willen plaatsen in vijf West-Europese landen, waaronder Nederland.

Het is aan het kabinet om te besluiten waar de NAVO de rakketten mag plaatsen. Een erg lastig besluit, omdat het al snel duidelijk wordt dat de Nederlandse bevolking de raketten niet wil hebben. Nergens. Reden voor de kabinetten Van Agt om de keuze zo lang mogelijk uit te stellen.

Wanneer de regering in 1981 voor de zoveelste keer het plaatsingsbesluit voor zich uitschuift, komt het Interkerkelijk Vredesberaad (IKV) in actie. Ze organiseren een demonstratie tegen kernwapens in Amsterdam. Maar liefst 420.000 mensen komen erop af.

Het grote succes van de actie in Amsterdam is aanleiding om het Komitee Kruisraketten Nee op te richten. Het is een vereniging van de IKV met politieke partijen zoals de PvdA en D’66, en belangenorganisaties zoals de FNV.

Het is dit Komitee Kruisraketten Nee dat in 1983 de grootste demonstratie organiseert die ooit in Nederland is gehouden. Dat zorgt wel voor forse logistieke problemen. De wegen en het spoor zijn niet berekend op zoveel verkeer richting het Malieveld.

Het journaal van 29 oktober 1983 bericht: “De politie moet de mensen achter dranghekken tegenhouden en de deuren van de overvolle treinen gaan nauwelijks meer dicht.” “Er was die dag in heel Nederland geen bus meer te huur: ze reden allemaal naar Den Haag. Een groot deel bleef ook nog in de file staan.” 

Niet alleen de opkomst overtreft alles, de demonstratie resulteert daadwerkelijk in politieke actie. In combinatie met een petitie waarop meer dan 3,7 miljoen handtekening staan, resulteert het protest in het permanent uitstellen van de plaatsing. Het kabinet spreekt met de NAVO af dat ze pas raketten in Nederland toelaten als de Sovjet-Unie meer dan 378 wapens op het Westen richt. Daar komt het nooit van.

Het Malieveld is ook al ver voor de kruisrakettenactie een plek waar Nederlanders hun ongenoegen uiten. Op 18 november 1918 trekken duizenden Nederlanders naar Den Haag om te laten zien dat ze achter het koningshuis staan en niet willen dat een socialistische revolutie uitbreekt.

Het rommelt begin november in veel Europese landen. De Eerste Wereldoorlog is bijna afgelopen en onder het verslagen Duitse volk broeit een revolutie. Rusland is het voorbeeld. Daar werpt het volk een jaar eerder het regime om ver en vestigt zich een communistische staat onder leiding van Vladimir Lenin.

De leider van de Nederlandse SDAP, socialist Pieter Jelles Troelstra, denkt dat ook Nederland toe is aan een nieuw gezag. Het aftreden van de Duitse keizer Wilhelm II geeft voor hem de doorslag. Troelstra roept de socialistische revolutie in Nederland uit op 9 november.

Deze beslissing gaat de boeken in als ‘de vergissing van Troelstra’. De poging tot revolutie duurt bijna een week, maar al snel werkt de regering dit effectief tegen, de koninklijke familie krijgt extra beveiliging en er ontstaat zelfs een tegenbeweging.

De indrukwekkende betoging op het Malieveld vijf dagen later laat zien dat de loyaliteit aan het koningshuis en de regering veel te groot is voor een revolutie. Ook koningin Wilhelmina, haar echtgenoot prins Hendrik en prinses Juliana bezoeken op die 18e november het Malieveld.

“De paarden van het rijtuig waarin Hendrik, Juliana en ik gezeten waren, werden uitgespannen en de demonstranten trokken het over het Malieveld en daarna door de stad naar het Noordeinde terug”, schrijft Wilhelmina later.