Verborgen verleden met Sacha de Boer

In de zeventiende eeuw raken het Britse koningshuis en het Nederlandse Huis van Oranje-Nassau verbonden door een huwelijk tussen stadhouder Willem III en de Engelse prinses Maria Stuart. Sinds het rampjaar in 1672 is Willem III vastbesloten de positie van zijn Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden te verstevigen. Dit huwelijk kan hem daarbij helpen.

Via zijn echtgenote kan Willem III namelijk aanspraak maken op de Britse troon. Hij heeft bovendien dankzij zijn protestantse geloof een sterke troef in handen, omdat de huidige koning - zijn schoonvader Jacobus II Stuart - een fervent katholiek is en daar moeten de protestantse Engelsen niets van hebben.

Op uitnodiging van Engelse leiders vormt Willem III in het geheim een complot tegen koning Jacobus II, maar ook in het openbaar blijkt dat de stadhouder de banden met Engeland aanhaalt. In het voorjaar van 1688 begint hij bovendien met de opbouw van een enorme vloot.

In het najaar van 1688 start de invasie van Engeland, zonder een oorlogsverklaring, want Willem III propageert zichzelf, zijn vrouw en zijn leger als ‘wij Britten onder elkaar’. Hij laat ook bewust de Britse militairen die bij hem in dienst zijn voorop marcheren. Deze tactiek werkt. De Engelsen ontvangen hem en Maria met open armen waardoor ze zonder bloedvergieten de heerschappij van het land over kunnen nemen als koning William of Orange en Mary II. Deze troonwissel staat daarom bekend als de Glorious Revolution.

Onder de katholieke Schotten en Ieren, die eind zeventiende eeuw ook onder de heerschappij van de Engelsen vallen, zijn Willem en Maria een stuk minder geliefd. Veel weigeren zich er bij neer te leggen dat hun katholieke koning Jacobus II Stuart is afgezet door protestanten. Ze verenigen zich in een politieke beweging: de Jakobieten.

Familie en rivalen
Officieel valt Schotland op dat moment onder de macht van het Engelse koningshuis, maar in werkelijkheid genieten de Schotten veel zelfstandigheid. Tientallen zogenaamde Schotse clans besturen ieder afzonderlijk hun eigen stukje land. ‘Clanna’ betekent in het Gaelisch - de taal die veel Schotten gebruiken - kinderen of afkomst. Niet iedereen binnen de clan is familie van elkaar, omdat het territorium bepaalt wie bij welke clan hoort, maar binnen de clans staat wel één geslacht aan het hoofd.

Tussen de Schotse clans is veel rivaliteit. Regelmatig komt het tot gewelddadige conflicten over land of vee. Kleding is een belangrijk element waarmee de clans zich van elkaar onderscheiden. Iedere clan heeft zijn eigen tartan: een geruite, wollen stof waarmee ze onder andere hun kilt maken.

Rebellie, opstanden en oorlogen
Veel clans in de Schotse Hooglanden voegen zich na de Glorious Revolution bij de Jakobieten. Bijna zestig jaar van rebellie, opstanden en oorlog tussen de Schotse Jakobieten en Engelsen volgt. Keer op keer krijgen de Engelsen, onder meer met hulp van protestantse Schotten uit de laaglanden, de situatie onder controle. Maar de hoop op de terugkeer van een katholieke Stuart blijft voortbestaan.

Bonnie Prince Charlie
In 1745 gaat de jonge troonopvolger Charles Stuart, de kleinzoon van Jacobus II, aan wal in Schotland. Hij voert de Jakobieten vanaf dat moment persoonlijk aan en boekt overwinning na overwinning tot de Slag bij Culloden. Bij deze veldslag in een moeras gaat het helemaal fout. Honderden Jakobieten worden gedood. En dat niet alleen; de aanvoerder van het Engelse leger geeft de opdracht om ook alle vluchtelingen en gewonden om te brengen. De Jakobieten worden zo in een klap verslagen.

Om voorgoed een einde te maken aan de hoop op een katholiek koningshuis ontmantelen de Engelsen het Schotse clansysteem volledig. Het parlement ontneemt de clanleiders alle macht. Daarnaast hollen ze de clancultuur uit. Zo verliezen veel clans niet alleen het recht op het bezit van wapens. Ze mogen ook geen doedelzakken meer bezitten en hun traditionele klederdracht van tartan is vanaf 1746 verboden.