Turks verkiezingstoerisme in 1995

De val van het kabinet
Op 20 september 1995 valt de centrumrechtse minderheidscoalitie van premier Tansu Ciller wanneer de Republikeinse volkspartij zich uit de coalitie terugtrekt. Ciller vormt een minderheidskabinet, maar krijgt daarvoor niet de vereiste meerderheid in het parlement. De partijen besluiten nieuwe verkiezingen te laten plaatsvinden in december dat jaar.

Belangrijke punten tijdens de korte verkiezingscampagne zijn de economische malaise van het land, de toetreding tot de Europese douane-unie en de daaraan gerelateerde herziening van de antiterreurwet, artikel 8.

Deze wet verbiedt propaganda voor de afscheiding van Turkse grond. Vooral strijders voor een onafhankelijke Koerdische staat worden met de wet veroordeeld. Artikel 8 weerhoudt Europa ervan om Turkije toe te laten tot de douane-unie, een belangrijk streven van premier Ciller. 

De grootste tegenstander van de douane-unie met Europa en de herziening van artikel 8 is de islamitisch fundamentalistische Welvaartspartij, ook wel de Welzijnspartij genoemd. De partij is tegen de westerse oriëntatie van Turkije en kritisch op een lidmaatschap van de EU. Turkije is volgens de Welvaartspartij nog niet klaar voor een sterkere economische band met Europa.

De partij is al langer met een opmars bezig. Ze behaalden eerder in 1994 een onverwachtse overwinning tijdens de gemeenteraadsverkiezingen. Deze overwinning helpt de huidige president Erdogan aan zijn burgemeesterspost in Istanbul.

Voor weinig naar Turkije
Vooral de persoonlijke benadering is een succes voor de Welvaartspartij. De partij verspreidt posters met teksten als: “'Eindelijk wordt uw mening gevraagd”', “Het leven wordt steeds duurder” en “Het enige antwoord op de (Koerdische) terreur is de Welvaartspartij”.

Partijleider Erkaban vindt het niet nodig om deel te nemen aan debatten op de Turkse televisie. Hij denkt zelf toch wel de grootste te worden en gaat tijdens de debatten liever het land in om te luisteren naar het volk. Referenda zijn dan ook een belangrijk punt in het verkiezingsprogramma van de Welvaartspartij.

In West-Europa is de Welvaartspartij ook actief met hun campagne. Inwoners van West-Europa met een Turks paspoort worden via moskeeën en religieuze organisaties opgeroepen te stemmen.

De Turkse luchtvaartmaatschappij Air Alfa biedt speciale tickets aan voor de verkiezingen. Waar een retourtje normaal gesproken 419 gulden kost, kunnen de kiesgerechtigde Turkse Nederlanders nu voor 270 gulden op en neer. Zes extra verkiezingsvluchten worden hiervoor ingezet. Het gerucht gaat dat met name nationalistische politieke partijen de tickets inkopen. Air Alfa ontkent met politieke partijen in zee te zijn gegaan.

De overwinning
Het resultaat mag er wezen: de opkomst is 85 procent van de stemgerechtigden Turken in de hele wereld. De Welvaartspartij behaalt een overwinning: met 21,38 procent van de stemmen. Turkije reageert verrast: niet eerder in de politieke geschiedenis van de Turkse republiek wordt een partij met islamitische slogans zo groot. De overwinning van de Welvaartspartij roept bij het seculiere establishment vraagtekens op over het seculiere ideaal van de prowesterse Turkse staat.

De coalitievorming verloopt moeizaam. De leiders van de centrumlinkse en centrumrechtse partijen geven voor de verkiezingen al aan dat ze niet samen willen werken met de Welvaartspartij. In eerste instantie wordt er een coalitie gevormd zonder de partij.

Dit gaat met de Welvaartspartij als grootste partij in de oppositie niet lang goed. In februari 1996 worden de eerste onderhandelingen over een nieuwe coalitie met de Welvaartspartij begonnen.

De seculiere legerleiding ziet de islamitisch fundamentalistische Welvaartspartij als een bedreiging van het seculiere Turkije. Ze grijpen in met behulp van mediagroepen in 1997 en plegen een staatsgreep. Het constitutionele hof reageert hierop met een opheffing van de Welvaartspartij en de verbanning van leider Erkaban uit de politiek voor een periode van vijf jaar.

Het seculiere ingrijpen vormt het begin van een nog meer verdeelde politiek in Turkije.