Hans Goedkoop: sloop muur van Mussert mag niet doorgaan

Respect voor Nederland
Begin jaren dertig verkeert Nederland in een diepe economische en politieke crisis. En Nederland is niet het enige land dat daar flink onder lijdt. In Duitsland en Italië staan Adolf Hitler en Benito Mussolini op. Zij spelen slim in op de sociale onvrede en het gebrek aan vertrouwen in de democratie.

In Nederland vervult Anton Mussert die rol. De 37-jarige waterbouwkundig ingenieur richt in 1931 in een klein zaaltje in Utrecht samen met elf anderen de Nationaal-Socialistische Beweging (NSB) op.

De kern van de nieuwe partij is het verlangen naar een eensgezind en krachtig volk. Ze willen Nederland weer zelfrespect geven via een sterke krijgsmacht, een daadkrachtige aanpak van de massale werkeloosheid en een doortastende overheid. Een positieve insteek, maar het doel heiligt voor de NSB wel alle middelen.

De muur
De NSB koopt in 1936 een bosrijke locatie voor de bijeenkomsten: de Goudsberg in Lunteren. Daar bouwt de partij een groot openluchttheater rondom een imposante muur van natuursteen, inclusief podium, vlaggenmast en klokkentoren.

De partij heeft ook plannen om een kampeerplaats te maken bij de muur met een eigen sportterrein, vuurplaats en enkele gezinshuisjes. Maar dat stellen ze nog even uit.

Datzelfde jaar vindt de eerste grote bijeenkomst van de NSB plaats. De sfeer is niet te vergelijken met de donkere uniformen en marcherende militairen op de Rijkspartijdagen in Duitsland. Mussert geeft de bijeenkomst ook een eigen naam: hagespraak.

In de film uit 1940 zien we hoe de hele Goudsberg zwart ziet van de mensen. Van jong tot oud, uit alle lagen van de bevolking zijn ze naar Lunteren gekomen. Deze aanhangers van de NSB zitten gezellig met z’n allen op het uitgestrekte grasveld, ontspannen, met een lekker drankje en een parasol tegen de zon. “Het fascisme lijkt hier op gezellig bermtoerisme”, aldus Hans Goedkoop.

Goedkoop: “We moeten ons realiseren dat dit gedachtegoed niet op 10 mei 1940 het land werd binnengebracht door boze burgers, maar dat het ook door Nederlanders zelf werd gedacht en verspreid. Dat gebeurde op de Goudsberg."

Bezetting
Na de inval van Duitsland stijgt het ledenaantal van de NSB razendsnel, naar ruim 90.000 leden. De eerste aanhangers van de partij bekijken de nieuwe leden met een schuin oog en geven ze de bijnaam ‘meikevers’.

Ondanks de flinke groei van de leden realiseren de Duitsers zich hoe gehaat de NSB is onder een groot deel van de Nederlandse bevolking. Ze denken zelfs dat de partij de nazificatie van Nederland kan verhinderen.

Hagespraak verboden
Ze verbieden daarom in eerste instantie zelfs de propagandafilm die Polygoon Profilti maakt voor de NSB in 1940. Maar na een tijdje trekken ze toch bij. Vanaf december 1941 is de NSB officieel de enige politieke partij die mag blijven bestaan en pas een jaar daarna mag Mussert zich van Hitler “leider van het Nederlandse volk” noemen.

Maar echte macht zal hij nooit krijgen. Bovendien verbiedt Hitler alle politieke bijeenkomsten in Nederland. Ook de NSB moet daarin meegaan en de eerste ‘hagespraak der bevrijding’ in 1940 is ook meteen de laatste.

Rijksmonument
De muur van Mussert neemt nu dus letterlijk en figuurlijk een ongemakkelijke plek in, midden op een campingterrein als herinnering aan een ‘fout’ verleden. Over het plan om van de muur een rijksmonument te maken is het laatste woord nog niet gesproken. Bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed loopt nog een onderzoek naar het bouwwerk en zijn betekenis.

Maar zolang de muur geen monument is, houdt feitelijk niets de campingbeheerder tegen om de muur te slopen. Daarom ziet een klein dertigtal historici, waaronder Hans Goedkoop, zich nu gedwongen om een brandbrief te sturen naar Den Haag. En daar zeggen ze zich nu ook in te willen zetten voor het behoud van de historische plek.