Onvermijdelijke kabinetsval

In 2010 startten CDA en VVD een experiment dat uitmondde in een drama: een minderheidskabinet met gedoogsteun van de PVV. Na een moeizame formatie en een historisch roerig CDA-congres, leek het er bij de start al op dat het niet lang goed kon gaan. 

Tijdens een overleg in het Catshuis over bezuinigingen barstte de bom. Op zaterdag 21 april leken de onderhandelaars hun besprekingen af te ronden maar Geert Wilders liet tot ieders verrassing weten dat zijn fractie niet kon instemmen met het totaalpakket. Zonder iemand nog een hand te geven, verlieten Geert Wilders en Fleur Agema het Catshuis. 

In 1989 viel het kabinet Lubbers II. Het kabinet struikelt uiteindelijk over een futiliteit, het reiskostenforfait, maar in feite had met name de VVD al langer schoon genoeg van het CDA.

Joris Voorhoeve, destijds VVD-fractievoorzitter, denkt dat als het niet het reiskostenforfait was, het wel iets anders was geweest. “Ik herinner me dat ik de zes maanden voor deze crisis vaak uit het bewindsliedenoverleg naar huis ging met het gevoel: dit kan niet lang zo doorgaan.”

Andere Tijden keek terug met de hoofdrolspelers: premier Ruud Lubbers (CDA), vice-premier Rudolf de Korte (VVD), fractieleiders Bert de Vries (CDA) en Joris Voorhoeve (VVD), èn de aanstichter van de val van het kabinet, het toen aankomende talent Frank de Grave (VVD).

26 Mei 1981. De uitslag van de Tweede Kamerverkiezingen maakt eigenlijk maar één coalitie mogelijk voor een nieuw kabinet: CDA, PvdA en D66. Aartsrivalen Dries van Agt en Joop den Uyl zijn tot elkaar veroordeeld in één kabinet, zeker als geen van beide bereid is om in de kamer te gaan zitten. Ze gaan met frisse tegenzin aan tafel.

De formatie duurt maanden en als er eenmaal een kabinet gevormd is, sneuvelt het al bijna voor de regeringsverklaring. Van Agt: “Vriend, we hebben parlementaire geschiedenis gemaakt, en dat zou je misschien de enige verdienste van dat kabinet kunnen noemen!"

Al na acht maanden valt het kabinet alsnog vanwege een conflict over bezuinigingen. Het zat er aan te komen, want er was continu strijd in het kabinet. Den Uyl wekte veel irritatie door zijn ellenlange betogen en zijn bemoeienis met de portefeuilles van de andere ministers. Jan Terlouw: “Dan vertelde Joop doodleuk op televisie dat hij 4 miljard nodig had voor zijn banenplan en dat daarvoor deels de aardgasbaten verhoogd konden worden. Maar daar ging ik over en ik wist van niks en het kon ook niet eens!”