1948: Leve de koningin!

Een vermoeide koningin Wilhelmina kondigt op 12 mei 1948 haar abdicatie aan: “Er is de last van het klimmen der jaren, een achteruitgaan van veerkracht, weerstand en arbeidsvermogen.” In dezelfde radiorede vertelt ze ook dat Juliana tot aan de troonswisseling aantreedt als regentes. Speciaal voor haar vijftigjarig regeringsjubileum komt Wilhelmina nog even terug om afscheid te nemen van het volk. En dat volk heeft wel zin in een feestje.

“Zodra ik hoorde dat Wilhelmina op de Dam zou zijn besloot ik dat ik daar heen moest. Ik ben vroeg in Haarlem op de trein gestapt.” Elisabeth van Kampen is in 1948 net een paar jaar in Nederland. Ze is opgegroeid in Nederlands-Indië. “In Indië was iedereen zeer koningsgezind, ik denk meer dan in Nederland. En Wilhelmina was echt onze koningin, wij noemden haar Ratu Wilhelmina!”

Op 4 september 1948 vertelt Wilhelmina vanaf het balkon van het Paleis op de Dam dat ze zojuist afstand heeft gedaan van de troon. De Dam is stampvol. Er wordt met vlaggetjes gezwaaid. Er staan vrouwen te huilen. Elisabeth van Kampen is ook geroerd. “Ze was als een moeder voor mij. Ik vond het jammer dat ze wegging, want Juliana kende ik eigenlijk niet.”

De inhuldigingsfeesten zijn dan al zes dagen aan de gang. Op 30 augustus rijdt de koninklijke familie in een open auto Amsterdam binnen, zwaaiend naar duizenden mensen langs de weg. Amsterdam is versierd, de straten van het parcours zijn goed betegeld. Langs de grachten zijn duizenden gloeilampen aangebracht en ook de gevels van markante gebouwen zijn verlicht. Er is kermis en het wemelt van de straatartiesten.

In het Olympisch Stadion krijgt Wilhelmina op haar verjaardag, 31 augustus, het jubileumspel ‘In Neerlands Tuin’ voorgeschoteld. Een massaal theater, geregisseerd door Carel Briels. Militairen, acteurs, padvinders en sporters lopen een parade in een bomvol stadion. Als 10-jarig meisje loopt Annie Burgers-Wiedeman met andere kinderen uit een Amsterdams jeugdinternaat over het veld. “We kregen rood-wit-blauwe jurkjes aangemeten en zijn zo van het Prinses Marijkehuis naar het Olympisch Stadion gelopen. Daar was het allemaal heel massaal, zoveel mensen! Maar ik heb de koningin wel zien zitten, met de prinsesjes. Die wuifden zo."

Op 3 september wordt op het IJ een grote vlootschouw gehouden en de koninklijke familie rijdt voor de derde keer wuivend door de stad. Maandag 6 september is de inhuldiging van Juliana in de Nieuwe Kerk in Amsterdam. Joop Peeters staat in de eregalerij langs de route van de rijtoer. Hij zit in militaire dienst en is één van de weinigen die niet naar Indië is uitgezonden. “Alles wat schieten kon zat in Indië. Wij hadden oude geweren met een kromme loop. Ons uniform zag er wel mooi uit, maar in onze patronentas hadden we stenen gestopt, dan leek het tenminste nog ergens op. Gelukkig is er niks gebeurd.”

Voor de veiligheid waren politieagenten uit het hele land naar de hoofdstad gekomen. Alleen de bereden politie heeft door de bezetting nog een tekort aan paarden om volledig uitgerust te zijn. Op een paar arrestaties van raddraaiers en zakkenrollers na is de feestvreugde niet verstoord. Journalist Friso Endt van het Parool herinnert zich nog wel hoe de Dam ’s avonds na de feestelijkheden door de politie met harde hand wordt leeggemaakt. “Ik denk dat ze er wel genoeg van hadden en naar huis wilden. Ik kon met een vriendinnetje net op tijd in een winkelportiek duiken.” Na tien dagen feest is het tijd voor een nieuwe periode. Onder koningin Juliana.

Regie en samenstelling: Femke Veltman
Tekst en research: Maarten Blokzijl, Coks Donders

Uitzending: 28 april 2013, 21.20 uur, Nederland 2.