Joop wil een soap

Voorjaar 1990. Joop van den Ende heeft een droom. Van den Ende streeft naar herkenbare ankerpunten in de programmering van RTL4, de Luxemburgse zender waar hij zijn sterren heeft ondergebracht, nadat zijn eigen zender TV10 niet van start mocht gaan. De 5 Uur Show, RTL Nieuws en Rad van Fortuin: elke dag zijn deze programma’s op hetzelfde tijdstip te zien. Er ontbreekt naar zijn smaak nog maar één ding: een dagelijkse Nederlandse dramaserie.

Van den Ende moet de Luxemburgse zenderbazen overtuigen, en die zitten nogal op de centen. "In de auto op weg naar Luxemburg zat ik te rekenen: 195 afleveringen per jaar, acteurs, regisseurs, camera, geluid. De kosten raamde ik op 65.000 gulden per aflevering. Maal 200 is ruim 12,5 miljoen gulden per jaar. Dat was godsonmogelijk, niet te betalen. En toch moest het," zegt Joop van den Ende.

Van den Ende stuurt zijn rechterhand Bert van der Veer naar Los Angeles, die daar probeert de rechten van de Amerikaanse soap Ryan’s Hope aan te kopen. Dat blijkt lastiger dan gedacht; het lukt hem niet. De tijd begint te dringen. Het is al begin mei en de serie moet uiterlijk in oktober op de buis. Op de jaarlijkse tv-beurs in Cannes laat Van den Ende zijn oog vallen op de Australische soap Sons and Daughters. Maar de rechten van die serie blijken niet te koop. Toch heeft Reg Watson, de Godfather van de soap, nog wel iets anders op de plank liggen. Hij wijst Van den Ende op de serie The Restless Years, die eind jaren zeventig in Australië goed bekeken werd. Van den Ende koopt de serie en binnen de kortste keren wordt een geoliede machine opgetuigd.

Het Australische script moet naar het Nederlands vertaald worden, decors gebouwd en acteurs gecast. Een heel team uit Australië komt naar Aalsmeerse studio’s om Van den Endes droom uit te laten komen. Bert van der Veer herinnert zich die eerste hectische maanden nog goed. "Niemand in Nederland wist wat het was om een soap te maken. Zonder die Australiërs hadden we het in de zomer van 1990 ook helemaal niet gered."

Voor de casting wordt Harry Klooster ingeschakeld. "Op het toneel kan een acteur die net van de toneelschool komt, gemakkelijk een 18-jarige spelen," zegt Klooster. "Maar op televisie werkt dat niet. Een 23-jarige heeft niet meer dezelfde onbevangenheid." Daarom kiest Klooster voor naturel. Alle jonge acteurs spelen een rol die dicht bij henzelf ligt. Bij de audities zijn ook Reg Watson en Bert van der Veer aanwezig. Volgens Van der Veer blijkt acteertalent niet eens zo belangrijk. "Reinout Oerlemans bijvoorbeeld had zijn tekst niet goed geleerd en stuntelde bij het leven. Ik had hem bijna naar huis gestuurd toen Reg Watson vroeg: 'Bert, can he act?' Ik antwoordde van niet, maar Watson haalde zijn schouders op en zei: 'But he certainly has the looks,' en Reinout was aangenomen."

Op 1 oktober 1990 gaat de serie van start. De kritieken zijn niet mals. Slechte acteurs, slechte dialogen en bordkartonnen decors; dat is de teneur. Om de moed erin te houden, bezorgt Van den Ende de cast en crew geregeld volle postzakken met fanmail. Als een voetbalcoach spreekt hij zijn pupillen toe. In werkelijkheid zijn die postzakken grotendeels gevuld met oude kranten.

Ook de filmwereld reageert afkeurend. Producent Olga Madsen, scenarioschrijver Rogier Proper en regisseur Vivian Pieters worden door vakgenoten met de nek aangekeken. In artistieke kringen is het 'not done' om te werken voor de soapfabriek van Van den Ende. Vivian Pieters vindt die kritiek grote onzin, en ook Rogier Proper trekt zich er niets van aan: “Dat het resultaat niet goed was of niet voldeed aan bepaalde normen, dat vonden wij ook. Nou en. We waren bezig, het was 'work in progress'. Bovendien vond ik het schrijven van die scripts leuk om te doen. De start van Goede Tijden Slechte Tijden was überhaupt de eerste keer dat er dagelijks aan drama gewerkt kón worden. Dat was ook een kans: cast en crew konden in de praktijk ervaring opdoen.”

De kritiek deert de Luxemburgse zenderleiding niet. Voor hen tellen alleen de kijkcijfers en de adverteerders. Maar ook zij tonen weinig belangstelling. Na zes weken wil de Luxemburgse RTL-topman Freddy Thyes Goede Tijden Slechte Tijden zelfs van de buis halen. Daar steekt Joop van den Ende een stokje voor. “Ik geloofde in die soap. De kijkcijfers groeiden mondjesmaat, vooral onder jongeren werd de serie populair. En die doelgroep wilde RTL zo graag bereiken. Ik zag groei in de advertentiemarkt en de kijkdichtheid van de zender werd beter. Bovendien hadden de Australiërs steeds gezegd dat het succes pas na drie maanden zou komen.” Volgens Bert van der Veer is het de emotie Van den Ende die in Luxemburg uiteindelijk de doorslag geeft. De soap mag blijven.

De Australiërs krijgen gelijk: Reinout Oerlemans en Antonie Kamerling worden al na enkele maanden razend populair. Jongeren raken verslaafd aan de besognes van Peter, Arnie, Linda en Myriam. De kijkcijfers stijgen en ‘GTST’ wordt een begrip. Bijna 25 jaar later zijn er 5000 afleveringen gemaakt. In heel korte tijd en ondanks de weerstand is er iets succesvols en blijvends opgebouwd. Van den Ende is stellig: “Tot op de dag van vandaag bezorgt Goede Tijden Slechte Tijden elke dag meer dan 1,5 miljoen kijkers een fantastisch half uur.”

Research: Melle van Loenen
Regie: Hein Hoffmann

Uitzending: do 25 sept 2014, 21.20 uur, NPO2.