Verboden: Golden Ten

Een behendigheidsspel, zegt de één. Een gokspel als roulette, zeggen anderen. Golden Ten, een casino spel dat sterk op roulette lijkt is in de jaren ’80 een heuse hype. Er gaat veel geld in om en de belastingdienst heeft het nakijken. Net als tegenwoordig bij het gokken op internet. In Nederland mag dit niet en daarom zijn de gokbedrijven in het buitenland gevestigd, buiten bereik van de Nederlandse belastingdienst. Het besluit per 1 januari 2015 online-gokken in Nederland toe te staan, zou dat kunnen oplossen. Het doet denken aan de jaren ’80, toen het geld dat omging in het Golden Ten, zich ook buiten de belastingdienst bewoog.

Het spel Golden Ten wordt gespeeld met een vaststaande krans met getallen, maar dan met 24 nummers in plaats van 36. De bouleur laat de bal los op een goudkleurige plaat, waarop de bal langzaam in een ellipsvormige baan naar het centrum rolt en uiteindelijk in een vakje met een nummer valt. Het is de bedoeling van de speler te voorzien op welk getal de bal valt.

Op archiefbeelden zien we enthousiaste bezoekers van Golden Ten gelegenheden, die snel in aantal toenemen. Waar roulette in de officiële casino’s het predicaat elitair draagt, is dit voor het gewone volk: volksroulette. Golden Ten Speler Essi Bennasser beaamt dat. “Je kreeg er gratis koffie, broodjes, en na twaalven zelfs warm eten! Het was er echt gezellig, je kende de bouleurs, de croupiers, de mensen achter de bar. En je maakte er ook vrienden.”

Eén van de eersten die eind jaren ’70 in Nederland met Golden Ten begint, is Gerard Wiggers. Hij heeft ervaring in de gokwereld. “Ik had een nachtclub in Enschede en ging over de grens in Duitsland gokken in het casino. Die gokbazen kwamen vervolgens mijn geld weer uitgeven in mijn nachtclub. Ik dacht: dat heen en weer schuiven van geld moet ook anders kunnen. Toen ben ik de casinowereld in gegaan.”
Wiggers ontwikkelt met zijn compagnons het Golden Ten spel, een soort roulette met 24 in plaats van 36 nummers. Het spel kent vele varianten en namen zoals observatieroulette of Derby roulette. Het is direct een groot succes en de Golden Ten casino’s schieten dan als paddenstoelen uit de grond.

Begin jaren ‘80 begint ook de overheid geïnteresseerd te raken in Golden Ten. Is het nu een behendigheidsspel, of is het een kansspel? In het laatste geval kan het worden verboden, omdat de kansspelen alleen aan het officiële staatsbedrijf Holland Casino zijn toegestaan. En als de exploitatie van Golden Ten verboden kan worden, stroomt het geld van het spel misschien wel naar de Holland Casino’s. Want de exploitant daarvan geeft een aantal keren aan hinder te ondervinden van Golden Ten. “Vervolgens tasten de activiteiten van Golden Ten speelgelegenheden de resultaten van ons bedrijf gevoelig aan,” schrijft het bestuur van Holland Casino in 1986 aan de adviesraad van de regering. Er ontstaat een kat en muis spel tussen exploitanten, de politie en justitie. Die laatste moet zien aan te tonen dat het hier om een kansspel gaat. Dat kost vooral veel politie-inzet en manuren om het spel te observeren.

“Het is per definitie een kansspel,” zegt Bernard Polders, toentertijd secretaris van de Raad voor de Casinospelen. “Als het een behendigheidsspel was, zouden de spelers zo behendig kunnen worden dat ze altijd winnen. En dan loont het niet het spel te exploiteren.” Dus in de mogelijkheid tot exploitatie ligt besloten dat het een kansspel is.
Om te onderzoeken wat het is, een kansspel of behendigheidsspel, laat de Raad voor de Casinospelen de bekende professor Wagenaar van het zintuiglijk instituut van TNO onderzoek doen. Wagenaar komt in zijn rapport van 1985 niet tot een heldere conclusie. Net als in rechtszaken, onder andere tegen Gerard Wiggers, worstelen Wagenaar en de rechters met het karakter van Golden Ten. Maar de conclusie dat Golden Ten een kansspel is, wanneer de meerderheid van de spelers het als een kansspel spelen, zegt natuurlijk meer over de spelers dan over het spel. Het betekent dat agenten moeten worden uitgestuurd om te observeren hoe de spelers het spel spelen. Dat is nogal een tijdrovende klus. Het gevolg is dat het Openbaar Ministerie in het ene ressort niets doet, terwijl het OM in het andere ressort probeert te vervolgen.
 

Oud-politieagent Gerard Plomp herinnert zich dat er bij de politie Rotterdam niet veel werk van de opsporing werd gemaakt. “De Golden Ten gelegenheden werden lange tijd gedoogd,” zegt hij. Totdat Holland Casino een filiaal opende in Rotterdam, de vestiging waar hij naartoe overstapte. “Toen Holland Casino in Rotterdam kwam, werd het ineens zaak om de Golden Tens aan te pakken!,” glimlacht hij.

Want er gaat veel geld om in dat spel. De Raad voor de Casinospelen, de adviesraad voor de regering op het gebied van kansspelen, probeert een schatting te maken. In mei 1985 rekent de raad de 137 bekende gelegenheden een omzet van zo’n 1,3 miljard gulden (589 mln euro) toe. Zulke hoeveelheden geld zijn interessant. Voor overvallers, maar ook voor de overheid. Want waar de omzet van Holland Casino met 29% kansspelbelasting wordt belast, bewegen de verdiensten in de Golden Ten zich buiten bereik van de belastingdienst. Een verbod zou dus het geld naar het staatscasino kunnen leiden, en dus ook langs de belastingdienst. Maar voor een verbod zou moeten worden bepaald dat Golden Ten een kansspel is.

Die situatie duurt bijna een decennium voort, totdat de rechter in 1992 het spel definitief tot kansspel verklaart. Na druk vanuit de Tweede Kamer en vanuit Holland Casino moet een einde komen aan de bestaande gedoogsituatie. Daarmee wordt het uitbaten van de vele gelegenheden illegaal en dat is het “rien ne va plus” van Golden Ten. Het spel verdwijnt.
Maar bij Gerard Wiggers kruipt het bloed waar het niet gaan kan. Vanuit zijn showroom in Enschede meldt hij: “Ik ga opnieuw beginnen met een variant op Golden Ten. Het is een prachtig behendigheidsspel.” Nu maar zien hoe dit balletje gaat rollen...

Samenstelling en regie: Erik Willems
Tekst en research: Rob Bruins Slot, Hasan Evrengün

Uitzending: do 27 nov 2014, 21.20 uur, NPO2.