Op de vlucht naar Gretna Green

´Limburgs paartje heimelijk voor huwelijk naar Schotland´ kopt de Telegraaf in april 1963. Hoeveel het er precies waren is niet bekend, maar in de jaren ’60 haalden ze regelmatig de kranten: tientallen jonge Nederlandse stelletjes die jaarlijks in het diepste geheim naar Schotland vluchtten om daar te trouwen. Alleen al in 1966 waren het er 43. Vooral het plaatsje Gretna Green, net over de grens met Engeland is populair. Sinds de 18e eeuw had Schotland een eigen huwelijkswetgeving. Anders dan in de rest van Europa kon je hier vanaf je 16e trouwen zonder toestemming van de ouders. Bovendien waren de formaliteiten een stuk eenvoudiger. Meteen over de Schotse grens kon men in het bijzijn van twee getuigen door iedere Schot in de echt verbonden worden.  

Het gaf Gretna Green een romantische klank: een historisch toevluchtsoord voor wanhopige geliefden uit heel Europa en een dankbaar thema voor kasteelromannetjes. Maar de werkelijkheid van de jaren ’60 was vaak een stuk minder romantisch voor de verliefde stelletjes. Ongehuwd samenwonen was toen geen optie en trouwen kon pas vanaf je 21ste. Bovendien was tot de wetswijziging van 1970 ouderlijke toestemming nodig tot je 30ste levensjaar. Als ouders de huwelijkskandidaat niet zagen zitten kon je een bruiloft wel vergeten. De redenen voor ouders om een huwelijk te dwarsbomen waren talrijk: standsverschil, religieuze verschillen of het feit dat de ouders het inkomen van hun nog thuiswonende kind niet wilden opgeven. Soms leidde het tot schrijnende familiedrama’s.

Lea Nijs maakte het in 1963 allemaal mee. Ze was 18 toen ze met haar drie jaar oudere vriend Hub wilde trouwen, maar haar ouders vonden Hub geen goede partij en deden alles om de relatie te stoppen. Lea mocht geen contact met hem, kreeg huisarrest en kon haar geliefde alleen in het geheim een paar vluchtige momenten zien. Wachten tot hun 30ste was geen optie: “de situatie was echt onhoudbaar geworden”. Dus vertrokken ze hals over kop naar Schotland. Lea kon niet eens een koffer met kleren meenemen.  

Helemaal zonder gevaar was de vlucht niet: als de ouders met behulp van politie het stel onderweg wist te onderscheppen, kon de bruidegom worden ingerekend voor schaking. Schaking betekent het zonder toestemming ontvoeren van een vrouw, om op die manier een huwelijk af te dwingen. Het kan daarbij ook gaan om een minderjarige vrouw die vrijwillig, maar tegen de zin van haar ouders wordt meegevoerd. De wet tegen schaking is in Nederland nog altijd van kracht: er kan een gevangenisstraf tot 6 jaar voor worden opgelegd.

Lea en Hub trouwden in Gretna Green, ondanks een wanhoopspoging van haar vader. Die reisde met behulp van Interpol het paar per auto en boot 1600 kilometer achterna, in de hoop het huwelijk nog te stoppen. Tevergeefs, want eenmaal in Schotland gold de Nederlandse wet niet. Tot het overlijden van Hub, nu twee jaar geleden, zijn de twee bij elkaar gebleven. De verhoudingen met Lea's ouders zijn nooit meer goed gekomen. Lea Nijs: “ik heb er nooit spijt van gehad."

Theo Althuizen had minder geluk. Ook hij vertrok met zijn toenmalige vriendin naar Schotland, maar hij had zijn trip niet goed genoeg voorbereid. Om in Gretna Green te kunnen trouwen moest je namelijk eerst drie weken in het dorp verblijven en ingeschreven staan. Theo en zijn vriendin hadden daar het geld niet voor en moesten onverrichter zaken terugkeren. In Nederland werd hij opgepakt op verdenking van schaking en moest een nacht doorbrengen in een Amsterdamse politiecel.

Gretna Green is tot op de dag van vandaag één van de meest populaire trouwlocaties ter wereld is: vorig jaar trouwden er ruim 3500 stelletjes. Tegenwoordig is een huwelijk in Gretna Green echter zelden meer een noodsprong. Het dorpje is nu een soort Europees Las Vegas in het klein, een huwelijkslocatie die je kiest om de naamsbekendheid of de romantische geschiedenis, of simpelweg omdat je geen zin hebt in een groot feest.

Regie: Femke Veltman
Research: Carolien Brugsma, Eva Dekker

Uitzending: di 10 feb 2015, 21.20 uur, NPO2.