Slag om de stad

Eind 1974 was het nog slechts een kwestie van tijd voor de slopers de Nieuwmarkt zouden bereiken. Daar woonde inmiddels een bonte verzameling provo’s, kunstenaars en hippies die hun intrek hadden genomen in de afbraak-panden. De nieuwkomers hadden zich georganiseerd in De Aktiegroep Nieuwmarkt die zich o.a. ten doel stelde zoveel mogelijk huizen de buurt te ‘veroveren’. Daarmee werd de buurt langzamerhand een soort vrijstaat, waar de bewoners op alle gebieden het heft in eigen handen namen. Piet Veling vertelt in de uitzending hoe de bewoners de huizen opknapten, soms met gejat bouwmateriaal van de metro. “Het was een geweldige tijd; een draaikolk van actievoeren. We hadden een eigen dorp waar we alles zelf regelden,” aldus de kraker.

De actievoerders kregen veel sympathie en steun, ook van beroemdheden als Willy en Willeke Alberti, Berend Boudewijn en Kees van Kooten. Maar het gemeentebestuur liet zich niet overtuigen; de Oostlijn van de metro moest worden voltooid. Oud-wethouder Cees de Cloe: “Uiteindelijk gaat het erom: wie gaat er nou over in onze democratisch bestel? Dat is het gemeentebestuur en niet een actiegroep.” Maart 1975 trok een politiemacht de buurt in, felle gevechten volgden. De krakers gooiden met stenen en verfbommen, de politie gebruikte o.a. waterkanonnen.

Uiteindelijk wist de politie de panden te ontruimen. In april volgde een tweede dramatische veldslag. De actievoerders verloren op de korte termijn, de panden werden gesloopt en de metro werd aangelegd. Maar op de lange termijn hadden ze wel degelijk een grote overwinning behaald. Het stadsbestuur liet de ambitie van een moderne, grootschalige binnenstad, met een heus metronet definitief varen. Kleinschalig bouwen voor de buurt werd het nieuwe motto.

Regie: Matthijs Cats
Research: Mirjam Gulmans en Hannah Dogger 

Uitzending: di 24 mrt 2015, 21.20 uur, NPO2.
Herhaling: za 28 mrt 2015, 10:05 uur, NPO2.