Meer geschiedenis? Kijk op NPOKennis.nl
↳ Enter om te zoeken
1 april 2017

Koude Oorlog in een mergelgrot

Tijdelijke persfoto Cannerberg
Bekijk Video
30 min

Tour door het oude NAVO-hoofdkwartier in 360º

Kijk zelf rond in het oude NAVO-hoofdkwartier in de Cannerberg via een tour door de mergelgrot in 360º. Wandel (en verdwaal) met gids Jos Notermans door de eindeloze gangen, bezoek 'de Bunker' en neem een kijkje in de bar en het restaurant.

Belangstellenden voor een rondleiding in de berg kunnen zich aanmelden bij Stichting het Limburgs Landschap.

De bunker
Tour door het oude NAVO-hoofdkwartier (klik op afbeelding)

Samen sterker met de NAVO

Het is vier jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog als in 1949 een aantal landen besluit tot de oprichting van een militair bondgenootschap. De NAVO, de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie verbindt IJsland, Noorwegen, Denemarken, Groot-Brittannië, Nederland, België, Luxemburg, Frankrijk, Portugal, Italië, Canada en de Verenigde Staten.

Zij beloven samen de verdediging op zich te nemen van elkaars en het gezamenlijke grondgebied. Niet veel later komen ook Turkije, Griekenland en Duitsland erbij, bijna dertig jaar daarna volgt ook Spanje.

IJzeren Gordijn
Al in 1946 constateert Winston Churchill dat er op de grens tussen West-Europa en het door de Sovjet-Unie op Hitler-Duitsland veroverde gebied een ijzeren gordijn is opgetrokken. Europa is verdeeld in oost en west.

“From Stettin in the Baltic, to Triëst in the Adriatic, an Iron Curtain has descended across the continent”, zo stelt de legendarische oorlogspremier van Groot-Brittannië in 1946.

5 maart 1946

Speech Winston Churchill

Winston Churchill
Bekijk Video
3 min

Al tijdens de Tweede Wereldoorlog lopen de spanningen tussen de geallieerden uit de Tweede Wereldoorlog op. Het wantrouwen tussen de Amerikaanse presidenten Roosevelt en later Truman, Churchill en de Sovjetleider Stalin neemt zo zeer toe dat de westelijke machten al in 1945 overtuigd zijn dat het communisme van de Sovjet-Unie de grote bedreiging wordt voor de komende decennia.

Gedeelde buitengrens
Om hun bevolking te beschermen tegen een eventuele communistische aanval, slaan de West-Europese landen onder leiding van de Amerikanen de handen ineen. Maar ook aan de oostkant verzamelen de landen zich, in het Warschaupact, onder leiding van de Sovjet-Unie. En zo ontstaan de machtsblokken die Europa tot de val van de muur in 1989 zullen verdelen.

De NAVO verdeelt de verdediging van het grondgebied onder de leden. Samen staan we sterker, is de gedachte. West-Europa wordt in verschillende sectoren opgedeeld en elk land krijgt een deel van dat gebied te beschermen. Niet langer verdedigen de landen elk hun eigen grenzen, maar samen bewaken ze de buitengrenzen van het gehele gebied.

NAVO-sectoren in het commandocentrum Cannerberg
NAVO-sectoren in het commandocentrum Cannerberg © NTR/VPRO

Amerika stationeert een deel van zijn troepen vooral in Duitsland, hier tuigt het een aantal bases waar Amerikaanse soldaten dienen. Elvis Presley komt zo bijvoorbeeld als dienstplichtig soldaat naar Duitsland. Maar de verdeling in sectoren en de verdediging van de buitengrenzen betekent ook dat Nederlandse (dienstplichtige) soldaten in Duitsland zijn gelegerd. Plaatsen als Seedorf en Hohne op de Lünenburger Heide zijn in die tijd voor een groot deel bevolkt met Nederlanders.

Andere Tijden besteedde in 2010 aandacht aan de verdediging van de oostgrens van Nederland door de tankdivisies die op de Duitse laagvlakte wachtten tot de Rus zou komen.

30 september 2010

Altijd Paraat!

Altijd Paraat
Bekijk Video
1 min

Rus in de keuken
De nadrukkelijke rol van de Verenigde Staten in de NAVO en de gezamenlijke verdediging brengt ook nucleaire wapens naar Europa. In sommige landen stuit dat op meer weerstand dan in andere, Groot-Brittannië stationeert ze en Frankrijk ontwikkelt een eigen atoombom. In Nederland leidt de eventuele stationering begin jaren tachtig tot grote protesten onder de leus “Liever een Rus in de keuken dan een raket in de tuin”. En het blijft altijd de vraag of die wapens er nu wel of niet waren.

Een plek die in die tijd in ieder geval extra wordt bewaakt door de Amerikanen, is Darp, een gehucht bij het Drentse Havelte. “Nu er rekening moet worden gehouden met fall-out”, schrijft de provincie Drenthe in 1972, “kan worden gesteld dat de voorbereide evacuatieplannen weinig zin meer hebben (…)”. Wethouder Piet Tiddens herinnert zich dat er officieel nooit een bevestiging kwam dat er kernkoppen lagen opgeslagen in zijn gemeente, “en onofficieel ook niet!”.

Andere Tijden maakte in 2014 een aflevering over de kernkoppen-‘site’ in Darp.

20 maart 2014

Waken over Kernkoppen

Waken over kernkoppen
Bekijk Video
2 min

Uitbreiding
Na de val van de muur ontstaat het idee om de NAVO verder uit te breiden, in oostelijke richting. De satellietstaten van de uiteenvallende Sovjet-Unie hebben daar wel oren naar. In 1999 treden Tsjechië, Hongarije en Polen toe, gevolgd door Slowakije, Slovenië, Roemenië en Bulgarije in 2004 en Albanië en Kroatië in 2009.

In 2004 zijn ook de Baltische staten lid geworden, een gebeurtenis die extra aandacht vraagt. Dat zijn immers voormalige Sovjetrepublieken. De uitbreiding treedt daarmee direct op het grondgebied van de uit elkaar gevallen Sovjet-Unie.

De bufferstaten tussen oost en west verdwijnen. En terwijl het westen denkt dat de Koude Oorlog over is, bedreigt de NAVO, gezien door de Russische bril van president Poetin, het Russische grondgebied. Het Russische verzet tegen toenadering tot Georgië en Oekraïne is dus niet verwonderlijk.

De beroemde 2%
Wellicht dat de NAVO in de jaren na de val van de muur in slaap gesust is over haar kerntaak: de bescherming van het eigen grondgebied. De focus is verschoven naar missies in het buitenland zoals in Afghanistan en de defensiebegrotingen in de deelnemende landen gekort.

Dat de net aangetreden Amerikaanse president Trump daar een nummer van maakt, is niet nieuw. Amerika klaagt al jaren dat het 75% van de NAVO-rekening betaalt, terwijl het merendeel van de andere leden niet de afgesproken 2% van het Bruto Nationaal Product aan defensie besteedt.

Als vaker ligt het iets genuanceerder. Afgesproken is 2% aan defensie te spenderen in 2024. En de landen, zeker die in West-Europa, nemen na jaren van bezuinigingen allemaal maatregelen om de budgetten voor defensie te verhogen. Die wil is ook duidelijk geworden tijdens de verkiezingscampagne in Nederland: vrijwel alle partijen willen dat defensie er geld bij krijgt en zijn het slechts oneens over hoeveel.

Want als de inval in Zuid-Ossetië (een deel van Georgië), de annexatie van de Krim (een deel van de Oekraïne) en het gerommel met de presidentsverkiezingen van aardsrivaal Amerika iets heeft duidelijk gemaakt, is het wel dat de Koude Oorlog voor de Russische president nog allerminst voorbij is. En dat de gedachte van een verdedigingsalliantie als de NAVO dus helemaal niet “obsolete”, ofwel overbodig is, zoals Trump als presidentskandidaat nog beweerde.

Credits
  • Regisseur
    Paul Ruigrok
  • Researcher
    Rob Bruins Slot
  • Researcher
    Ingeborg van de Kamp
  • Samen sterker met de NAVO
    Rob Bruins Slot
Geïnterviewden Bronnen
  • Frans Lamers
    Frans Lamers

    Meteoroloog

  • Huib Reumers
    Hubert Reumers

    Oud-dienstplichtige

  • Huub Mommers
    Hubert Mommers

    Oud-Majoor Northag Air Support Staff

  • Koos Vaes
    Koos Vaes

    Oud-Korpscommandant Nationale Reserve

  • Ton van Horen
    Ton van Hoorn

    Oud-Assistent Head of Watch 

  • Staatsbelang en Krijgsmacht

    Geus, dr. P. B. R. de. 'Staatsbelang en krijgsmacht: de Nederlandse defensie tijdens de Koude Oorlog' (Den Haag 1998). 

  • Met de blik naar het oosten

    Hoffenaar, J., en B. Schoenmaker. 'Met de blik naar het oosten: de koninklijke landmacht 1945-1990' (Den Haag 1994)

  • Tijdelijke persfoto Cannerberg

    © Jacky Panhuyzen

Vragen?

Heeft u vragen, ideeën of opmerkingen?

Neem dan contact op met de redactie: