De Kunstgrepen van Pierre Janssen

Kritiek
Kunstkenners zijn minder blij met Pierre Janssen dan de Nederlandse televisiekijker en noemen hem een populist die de kunst ontheiligt en tot ordinair bezit van de straat maakt.

Deze kritiek laat hem niet onberoerd. Voorzien van een weerwoord vat Janssen die kritiek in 1961 samen in het voorwoord van zijn eerste Kunstgrepen-pocket.

“Men zocht er exhibitionisme achter en overmatige praatlust zomede ónderschatting van het publiek, want ik stelde het allemaal veel te eenvoudig voor, alsook óverschatting, want ik maakte het juist te moeilijk.”

“En sommigen waren boos omdat zij meenden dat ik een loopje nam met de kunstgeschiedenis, met de feiten, en anderen waren boos omdat ik te veel voor moderne kunst pleitte. Wat heeft het voor zin, zo riep men, om op die manier over kunst een conference te houden!”

Het is lang niet allemaal prettig wat ze “vonden”, concludeert hij.

Het eerste kunstprogramma
Regisseur Leen Timp, de man van presentatrice Mies Bouwman, gaat naar een lezing van Pierre en is direct enthousiast over de manier waarop hij enthousiasmerend over kunst weet te vertellen en de mensen weet te boeien. Na afloop benadert hij Pierre met een voorstel.

Pierre gaat daar direct gretig op in. Hij schijnt al eerder de VARA benaderd te hebben met een voorstel voor een programma over kunst maar die zien er niets in. Pierre Janssen grijpt deze kans om het grote publiek te bereiken met beide handen aan.

Hoewel zijn stijl schijnbaar improviserend lijkt, zoekend naar woorden, bereidt Pierre Janssen in werkelijkheid, samen met Leen Timp, de uitzending minutieus voor.

Tijdens elke live uitzending geeft Pierre Janssen zich helemaal waardoor hij na afloop volledig uitgeput is. Zijn inzet betaalt zich uit. In 1961 krijgt hij samen met regisseur Leen Timp de Zilveren Nipkowschijf.

Concurrentie
Kunstgrepen is vanaf 1963 niet meer het enige kunstprogramma op televisie. Het krijgt concurrentie van het meer prestigieuze radioprogramma Openbaar Kunstbezit dat nu ook op televisie gaat uitzenden. De presentatie ligt in handen van kunsthistorici en het programma heeft als doel de esthetische vorming van het Nederlandse volk.

Het radioprogramma is vanaf 11 januari 1957 in de ether tot aan 1978. In wekelijkse uitzendingen wordt in tien minuten een kunstwerk besproken waar de abonnee een kleurenreproductie via de post thuis heeft ontvangen. Eerst enkel via de radio, maar vanaf 1963 is er dus ook een televisieprogramma. Dit programma weet aanzienlijk minder kijkers te boeien dan Pierre Janssen.

Wie is Pierre Janssen, wat drijft hem, wat maakt hem zo uitzonderlijk? Kunsthistorica Petra Timmer heeft zijn biografie geschreven: Pierre Janssen: journalist/tv-presentator/ museumdirecteur/kunstverteller.

Timmer heeft voor dit boek toestemming gekregen van Pierres echtgenote Rie de Boois - van 1972 tot 1987 Tweede Kamerlid voor de PvdA - om zijn persoonlijke archiefmateriaal in te zien.

Zodra iemand op televisie een bevlogen verhaal over kunst houdt, wordt die vergeleken met Pierre Janssen. Zo ondervindt ook voormalig directeur van het Rijksmuseum en opvolger op televisie Henk van Os.

Dubbelexpositie
Pierre Janssen overlijdt in 2007 op 81-jarige leeftijd in Kerk-Avezaath. Tien jaar na zijn overlijden, staan het Stedelijk Museum Schiedam en Museum Arnhem met de grote dubbelexpositie Pierre Janssen - In de greep van de kunst stil bij zijn nog altijd vernieuwende gedachtegoed.