Op vakantie naar Afghanistan

Nog voordat de Beatles naar Noord-India trekken, nog voordat de grote hausse aan hippies over land naar India en Kathmandu reizen en zo de Hippie Trail zijn naam geeft, arriveert Frank Selman al in Afghanistan. Met de auto. Vanuit Groningen.

Het klinkt ongeloofwaardig in de tijd van goedkope vliegtickets, maar in die tijd, eind jaren zestig, begin jaren zeventig krijgen mensen meer vrije tijd, meer geld, en soms ook meer afkeer van het jachtige leven in de westerse samenleving.

Voor rechtenstudent Selman geldt dat in 1967 niet. Hij is eigenlijk op weg naar de Seychellen in Afrika, omdat hij wel iets anders wil dan Spanje. Vanuit Groningen rijdt hij drieduizend kilometer naar Istanbul. Van daar is het nog drieduizend naar Teheran. En nog drieduizend verder doemt Kabul op. Afghanistan maakt een diepe indruk op hem. “Afghanistan heeft mijn leven veranderd”, zegt Selman veertig jaar later tegen Andere Tijden.

Hippie Trail
Op een vergeeld knipsel uit het Nieuwsblad van het Noorden staat Selman, rechts op de foto. Onder de kop “Op reis naar Afghanistan” schetst het stuk uit 1973 wat de vijf jonge Groningers in het oosten gaan doen.

Selman zal inkopen doen in Pakistan en Afghanistan: antiek, sierraden en kleding. Op zijn eerste reizen neemt Selman Afghaanse jassen mee naar Nederland. “Die Afghaanse jassen verkochten echt meteen op het Waterlooplein in Amsterdam”, zegt Selman die op die manier zijn reiskosten betaalt.

Selman reist tussen 1967 en 1982 dertig keer naar Afghanistan. Vaak over land langs de Hippie Trail: het pad van de hippie dat naar India leidt en dat zovelen volgen. Liftend en met de trein, of met eigen vervoer, soms betalende passagiers meenemend. Later ontstaat er zelfs een soort lijndienst, de Magic Bus International.

Via Joegoslavië en Griekenland leidt de route over de Bosporus bij Istanbul Azië binnen. Via Oost-Turkije gaat het naar Teheran en dan via het Afghaanse Herat naar Kabul en dan verder naar Goa aan de westkust van India, of naar Kathmandu in Nepal.

Een eigen filmcamera
Het is een min of meer vaste route en de reizigers –noem ze geen toeristen- maken soms een filmisch verslag van hun reis. Ze spreken allemaal af bij de Puddingshop in Istanbul, vinden daar een lift of pikken reizigers op.

Allemaal zijn ze onder de indruk als ze vanuit Oost-Turkije het modernere Iran van de westers georiënteerde Shah inrijden. De echte hippies hebben er natuurlijk geen geld voor, maar de wat meer gefortuneerden hebben een eigen filmcamera mee.

“En als je dan de grens over gaat, Afghanistan in, is het alsof je 500 jaar teruggaat in de tijd”, zegt Frank van Alphen die de reis in 1975 en 1979 maakt. De grens over bij Herat, iedereen heeft het erover: je komt in een soort bijbels tafereel, een soort duizend-en-een-nacht, met belletjes en slingers aan de ezelskarren en kamelenkaravaans.

Andere tijden in Afghanistan
In het boek dat Van Alphen schrijft over zijn twee reizen komt duidelijk naar voren hoe die twee reizen van elkaar verschillen. In 1975 regeert de Shah in Iran, is Afghanistan een oase van rust in een hectische wereld van het westen, maar net zo goed van het oosten zoals India en Pakistan.

In het gebied op de grens tussen Pakistan en Afghanistan valt op dat de regering daar helemaal geen gezag lijkt te hebben. Handige knutselaars maken modern wapentuig na, vrijwel klaar terwijl u wacht. Dat is precies het gebied waar later de Taliban zijn steun vandaan zal halen en waar nog altijd de regering geen grip op lijkt te hebben.

Wat het andere tijden maakt is dat Afghanistan door vrijwel alle reizigers wordt beschreven als het mooiste land ter wereld, met de vriendelijkste bevolking ter wereld. En dat is juist niet hoe je je Afghanistan nu voorstelt, na jaren van Russische bezetting, burgeroorlog en strijd van de door de Amerikanen geleide coalitie tegen de Taliban.

Alle reizigers die door Afghanistan komen, bezoeken het ‘zoveelste wereldwonder’, de beroemde 35 meter hoge beelden die zijn uitgehakt uit de rotsen in de vallei van Bamyan. Zo ook Dick Bakker die op 15 juli 1974 vertrekt vanuit Maastricht. Eenmaal in de Afghaanse vallei maakt hij deze opnamen met zijn camera.

Het zijn de beelden die de Taliban in 2001 met veel vertoon van macht voor het oog van de wereld opblaast.

Verloren route
In 1979 komt er abrupt een einde aan de reizen over land. Nadat in het voorjaar van 1978 al een communistische regering gesteund door Moskou de macht grijpt, valt het Sovjetleger in december 1979 Afghanistan binnen. Frank Selman filmt soldaten in de straten van Kabul in 1978, nog voor de inval.

Afghanistan heeft zijn onschuld verloren, constateert Van Alphen in zijn boek als hij terugblikt op zijn tweede reis. De sfeer beschrijft hij als grimmig, met een avondklok en streng optredende ordetroepen.

Vrijwel tegelijkertijd vindt er in buurland Iran een revolutie plaats die een einde maakt aan het bewind van de Shah. Zo wordt het land een islamitische republiek die zich vijandiger opstelt tegenover het westen. Daarmee is de route over land praktisch afgesneden.

Selman blijft tot 1986 zaken doen in Afghanistan, maar nu per vliegtuig. In 2004 doet hij het nog een keer over land, naar Afghanistan. Het klinkt ons nog steeds onmogelijk in de oren. Want nu is niet alleen Afghanistan onmogelijk op eigen houtje te bereizen, ook van het tussenliggende gebied vanaf Oost-Turkije is op dit moment explosief gebied.

Het is erg bijzonder dat we u deze amateurfilms kunnen tonen, want voor de meeste reizigers was een camera te duur of het materiaal overleefde de lange stoffige tocht niet. Deze zeldzame beelden kunnen we u laten zien dankzij Frank Selman, Dick Bakker, Heinz Wüppen, Ludo Hameeuw en en Willem-Alexander Hameeuw.