24 oktober 2021
Geef acht!
Special: Geef acht!
‘De mooiste tijd van mijn leven.’ ‘Ik ben de overheid, Defensie, ja zelfs Koningin Beatrix nog altijd dankbaar voor deze tijd.’ ‘Ik leerde verder kijken dan kleur en afkomst.’ En: ‘Ik heb een geweldige tijd gehad.’ Het is maar kleine greep uit de reacties die naar aanleiding van de Facebook-oproep ‘Vertel ons over je dienstplicht’ op de redactie van Andere Tijden binnenkwamen. In het jaar dat de dienstplicht 25 jaar geleden werd opgeschort, kijkt Andere Tijden kijkt terug op een fenomeen.
Zet een handjevol vijftigplussers (en ouder) bij elkaar in een kamer en vraag hoe ze hun dienstplicht hebben doorgemaakt en moeiteloos vullen ze de tijd met stoere verhalen over gemeenschappelijk doorgemaakte ontberingen, de onverbrekelijke kameraadschap, oefeningen in het buitenland, lol trappen op de kamer, bier drinken en natuurlijk ook de gekmakende verveling. Ingesteld door Napoleon wordt lange tijd door loting bepaald wie in dienst moet en wie niet. Na de Tweede Wereldoorlog wordt gekeken hoeveel jongens er nodig zijn om het leger te vullen. In de Koude Oorlog jaren zijn dat er veel. Heel veel. In de jaren die volgen, neemt het aantal dienstplichtigen steeds meer af totdat in de jaren 90 nog maar drie op de tien jongens in dienst hoeven.
Geef Acht! geeft een bijzonder beeld van de Nederlandse dienstplicht. Aan de hand van heerlijk archiefmateriaal laat het programma zien hoe de dienstplicht verwordt van een door de maatschappij gedragen instituut tot een strijdmacht die bij het ontbreken van een vijand, na de val van het communisme, van verveling aan elkaar hangt.
Aan het woord komen dienstplichtigen die bijzondere, speciale en ingrijpende episodes in de recente geschiedenis hebben meegemaakt. Zo probeert Korporaal Dick van Kuijk tijdens de watersnoodramp drie dagen en nachten in Zeeland tevergeefs mensen te redden (met nooit eerder vertoonde beelden van de watersnoodramp), geeft Peter Schönhage aan hoe hij samen met een groepje kameraden de soldatenvakbond VVDM opricht en beschrijft Peter Smeeman dat tijdens de kernwapendemonstratie in de jaren 80 demonstreren in uniform niet is toegestaan. Oud-commandant der Strijdkrachten Peter van Uhm heeft het over het ogenschijnlijk ontbreken van discipline bij de langharige soldaten in het ‘hippieleger’ zoals ons leger in de jaren 70 door andere mogendheden geringschattend wordt genoemd. Daarnaast aandacht voor Unifil, de eerste vredesmissie naar Libanon eind jaren 70. Maar het meest dramatische verhaal is dat van twee jonge soldaten die tijdens het wachtlopen moeten toezien hoe een van hun dienstmakkers zich van het leven berooft. Ze krijgen een visitekaartje van de marechaussee met de opdracht te bellen als ze problemen krijgen en worden vervolgens op de trein naar huis gezet.
De Special ‘Geef acht!’, zondag 24 oktober om 20.20 uur op NPO 2.
Wat is de dienstplicht? Lees en bekijk het op NPO Kennis.
Vragen?
Heeft u vragen, ideeën of opmerkingen?
Neem dan contact op met de redactie: