1996: Een winter lang Elfstedenkoorts

Schaatsminnend Nederland wacht al 22 jaar op een nieuwe Elfstedentocht. Er zijn er vijftien gereden sinds 1909, maar er werden er méér afgelast, terwijl de voorbereidingen al in gang waren gezet.

Eén van die afgelastingen is die van februari 1996. In de weken daarvoor is voorzitter Henk Kroes niet weg te slaan van de televisie. Hij moet antwoord geven op moeilijke vragen over ijstransplantaties, windwakken en vooral of die Elfstedentocht wel of niet komt. Op 3 februari opent De Telegraaf zelfs al het met nieuws dat er is besloten de tocht daaropvolgende woensdag te rijden. Harmen Roeland van het NOS Journaal weet dan echter al via zijn contacten in de provincie dat dit onmogelijk is. Hij krijgt gelijk.

Zondag 4 februari 1996 moet de grote dag worden met de aankondiging van een nieuwe tocht. Vol goede moed rijdt Kroes van zijn woonplaats Boazum naar Leeuwarden, nog in de veronderstelling dat hij de woorden 'It giet oan' zal gaan uitspreken.

“Ik was er echt van overtuigd dat het door zou kunnen gaan,” zegt hij nu tegen Andere Tijden Sport. Tijdens de vergadering met de rayonhoofden blijkt echter al snel dat de voorzitter te positief is geweest en dat er te veel problemen zijn met de kwaliteit met het ijs. En zo vertelt hij het ook op de persconferentie: “Het spijt me verschrikkelijk.”

Panorama
Op de beoogde datum blijken de omstandigheden toch goed genoeg te zijn om een Elfstedentocht te rijden. Klaas Jansma is er 23 jaar later nog boos over: “Dat vind ik onvergeeflijk. Je hebt alles klaar. Het gaat door!” Toch wordt er alsnog een Elfstedentocht gereden, maar dan niet de officiële. Weekblad Panorama besluit om op 10 februari een wilde Elfstedentocht te organiseren met een groep van negen marathonschaatsers, twee coaches en een fotograaf.  

“Ik vind dat niet leuk,” blikt Kroes terug. “Het gaat Panorama er om zichzelf te profileren. Dat moet je niet doen.” Het ijs is van iedereen en niet van de Elfstedenvereniging en zo rijden deze schaatsers langs de elf Friese steden, met steeds meer toeschouwers langs de route.

Vanwege deze hele affaire blijft er één vraag over: van wie is toch eigenlijk de Elfstedentocht? Is die van Friesland, van het volk of van Nederland? “Primair van Friesland,” aldus Kroes in Andere Tijden Sport. “En de rest mag meedoen.” Een jaar later, op 4 januari 1997, organiseert hij zijn eerste Elfstedentocht.

Overzicht afgelaste Elfstedentochten
1912 (twee keer, later alsnog gehouden)
1914
1922
1924
1938 (twee keer)
1940 (later alsnog gehouden)
1946/ 1947 (twee keer, later alsnog gehouden)
1950
1961
1980
1982
1985 (later alsnog gehouden)
1986 (later alsnog gehouden)
1987
1991
1996