Herdenking Kristallnacht

De Kristallnacht

De Reichskristallnacht, of Novemberpogrom, vond plaats in de nacht van 9 op 10 november 1938. Overal in Duitsland werden joden aangevallen. In het Duitse Rijk zijn 267 synagogen vernietigd, ruim negentig joden werden vermoord en in Wenen alleen al verwoestten en plunderden 'ordetroepen' en antisemieten 4038 joodse winkels. De nacht is dan ook vernoemd naar het vele glaswerk dat werd vernield.

De geweldsexplosie was het kookpunt na een lange periode van toegenomen spanningen, treitereien en discriminerende verbodsbepalingen tegen de joodse gemeenschap. Veel joden ontvluchtten eind jaren dertig het Duits Rijk; wie dat niet wilde werd gedwongen. Zo liet Hitler in de nacht van 18 oktober 1938 meer dan twaalf duizend joden het land uitzetten. Velen werden niet direct toegelaten tot de omringende landen, zoals Polen, en moesten onder barre omstandigheden wachten aan de grens.

Een zoon uit een van de gedeporteerde families, de zeventienjarige Herschel Grynszpan, woonde zelf in Parijs. Hij ontving op 3 november van zijn zus bericht dat het gezin Grinszpan aan de grens verzeild was geraakt. Nadat Herschel de volgende dag in de krant een ooggetuigenverslag las van de deportaties, kocht hij een pistool. Een dag later liep hij naar de Duitse ambassade en schoot het wapen leeg op de diplomaat Ernst Eduard vom Rath, die twee dagen later overleed.

Propagandaminister Joseph Goebbels greep deze gebeurtenis aan om zijn politiek van jodenuitsluiting en –vernietiging kracht bij te zetten. Tijdens een vergadering van regeringspartij NSDAP drong hij bij Hitler aan op maatregelen. Hitler achtte het hele jodendom verantwoordelijk voor de dood en twee dagen later gaf hij het bevel om gewelddadige acties tegen de joden te starten. Het geweld kwam dan ook vooral van de kant van nationaal-socialistische organisaties als de Sturmabteilung (SA). Vreemd genoeg werden de joden na afloop verantwoordelijk gesteld voor de schade: rijksmaarschalk Göring eiste van hen een vergoeding van 1 miljard Rijksmark.

Na de enigszins impulsieve geweldsuitbarsting van Kristallnacht volgde een systematischer aanpak tegen de joden in en buiten het Duitse Rijk. Zo werden vlak erna duizenden joden opgepakt en gevangen gezet in concentratiekampen. Later werd besloten tot volledige uitroeïng.