De genezen homo

"Ik liep vast in mijn homoseksuele gevoelens", vertelt een jongeman. "Nu ervaar ik weer hoop en perspectief voor de toekomst!" En dat allemaal dankzij de christelijke Stichting Different, bekend om haar hulpverlening aan gelovige homoseksuelen. De stichting Different is nauw verbonden met de Evangelische kerk. Daarbinnen wordt homoseksualiteit gezien als een zonde, zoals vermeld in de Bijbel.

Begin dit jaar raakte de stichting in opspraak. De therapie die zij verstrekken om de homoseksuele gevoelens van hun cliënten te 'onderdrukken' blijkt te worden vergoed door de zorgverzekeraars. De hulpverleners zouden maar liefst 30% van hun cliënten van homoseksualiteit kunnen afhelpen. De organisatie gebruikt niet het woord genezing, maar zegt homoseksuelen te helpen om met hun gevoelens om te gaan. Feit is dat ook in de huidige tijd homoseksualiteit niet in elke kring geaccepteerd is.
 

In de jaren zestig zien wetenschappers homoseksualiteit als ziekte. Zij vinden dat deze zieke homoseksuelen het recht hebben om van hun kwaal genezen te worden. Roerganger van dit gedachtegoed is de Aerdenhoutse psycholoog Gerard van den Aardweg. Hij constateert dat homoseksuelen neurotisch zijn en om die reden zelf niet inzien dat zij ziek zijn. Als homo’s deze neurotische aandoening inzien door middel van therapie, staat de weg naar genezing open. Van den Aardweg promoveert in 1967 op zijn onderzoek ‘Homofilie, neurose en dwangzelfbeklag’ en wordt gezien als autoriteit op dit gebied. Hij publiceert gaandeweg nog meer boeken over dit onderwerp. Hij stelt dat een dominante moeder en een afwezige vader er de oorzaak van zijn dat zich bij hun zoon een stoornis ontwikkelt. De zoon groeit op als een moederskind, waarbij hij de afwezige vader idealiseert. Een jongen heeft daarom in zijn puberteit behoefte aan contact met het mannelijke geslacht. De theorieën van Van den Aardweg over homoseksualiteit vinden binnen Evangelische kringen veel navolging.

“Ik was somber en zag het allemaal niet zo zitten, was bang dat ik homo zou zijn”, zegt Jan Visser. Hij komt uit een klein dorp in een orthodox christelijke omgeving. Binnen de kerk durft hij er niet over te praten. “Homseksualiteit was absoluut een zonde”, vertelt Visser, “je zou niet in de hemel komen als je toegaf aan homoseksualiteit”. Jacques Zonne ontdekt op 17 jarige leeftijd dat hij homo is: “Voor mezelf was het geen probleem, het waren juist de mensen om mij heen die een probleem maakten van homoseksualiteit”. Ook Raph Creemers ontdekt op jonge leeftijd homoseksuele gevoelens bij zichzelf. Als hij opgenomen wil worden in een kerkgemeenschap, wordt als voorwaarde gesteld dat hij zijn homoseksualiteit opgeeft. Raph: “Het was manipulatie van de gelovigen om me heen: God zou verdrietig worden”. Maar Raph wil zó graag opgenomen worden in de kerkgemeenschap, dat hij zich erbij neerlegt en zijn homo-zijn opgeeft. Het is de keuze tussen God en zijn seksualiteit.

'Ik ben niet meer ‘zo’. Getuigenissen van een genezen homoseksueel' is de titel van het boek dat Johan van de Sluis publiceert in 1969. Hij is zelf dan al geruime tijd actief geweest in de homoscene, maar onder invloed van het christelijke geloof komt hij uiteindelijk tot inkeer. Hij bezoekt verschillende conferenties over homoseksualiteit en geloof in Amerika. Geïnspireerd door deze conferenties, richt hij in 1975 in Amsterdam de stichting Evangelische Hulpverlening aan Homofielen (EHAH) op. Volgens de advertentietekst van de EHAH in de Nieuwe Leidsche Courant uit 1977 is dat een “Gespreks/begeleidings buro voor hen die bevrijding/genezing van homofilie zoeken”.

Het lukt Raph Creemers zijn homoseksuele gevoelens te onderdrukken en hij trouwt. Uit het huwelijk komen vier kinderen. Van zijn hand verschijnt in 1984 het boek 'Vader, Vergeef het Mij', over zijn innerlijke strijd met homoseksuele gevoelens. Op dit boek komen zoveel reacties van gelovige homoseksuelen, die zich in deze problematiek herkennen, dat Raph besluit zelf een evangelische stichting op te richten: Een Nieuwe Schepping. Het loopt storm met mensen die hulp zoeken en vanwege de grote vraag opent de hulpinstantie zelfs een eigen hotel in Hellendoorn. De stichting ziet homoseksualiteit als scheefgroei en door middel van therapieën worden de cliënten weer 'recht gezet'.

Homotherapieën leveren veel heftige reacties op. Kranten staan bol van ingezonden brieven als er artikelen verschijnen met interviews waarin homo-genezers aan het woord komen. Een actiegroep besluit in 1983 zelfs het EHAH kantoor aan de Willemsstraat in Amsterdam te bezetten. De EHAH is volgens de bezetters de plaats waar onderdrukking van homo’s “in een van z’n meest vunzige gedaanten de kop op steekt.” De actievoeders bekladden de muren van het pand en houden de medewerkers enkele uren vast. Deze bezetting is het startsein van de Roze Week 1983, waarbij door het hele land actie gevoerd wordt tegen homo-onderdrukking. Zij stelen archiefmateriaal over de werkwijze en genezingsmethode van de stichting.

Ook de Gay Krant heeft kritiek op de EHAH, maar besluit tot een andere aanpak. Hoofdredacteur Henk Krol laat ex-homo Raph Creemers zijn verhaal doen. Hij vindt dat het blad de ogen niet moet sluiten voor wat er in de maatschappij gebeurt. “We hebben hem laten vertellen hoe hij dacht dat hij homoseksualiteit kon genezen”, vertelt Krol. Maar het artikel eindigde met een waarschuwing: als je contact met hem wil opnemen, dan is dat zijn telefoonnummer, want dat is jouw keuze. Indien je labiel bent, neem dan liever contact op met het COC en laat je helpen bij het ontwikkelen van je eigen persoonlijkheid.”

De therapie en alle pogingen om als een heteroseksueel door het leven te gaan, zijn bij Jan Visser mislukt: “Je kan die gevoelens niet wegstoppen, je bent het gewoon.” Jacques Zonne heeft lange tijd gedacht dat hij echt genezen was. Maar hij is en blijft homo. Zonne: “Ik geloof wel dat mensen hun homoseksualiteit kunnen verdringen en onderdrukken en op die manier een heterorelatie kunnen beginnen” Hoewel hij denkt dat homogevoelens toch aan die mensen zullen blijven knagen. “Een hele hoop mensen worden in een heterokeurslijf geduwd”, zegt Zonne, “omdat de maatschappij nou eenmaal zo is”.

Ook Raph Creemers, die jarenlang anderen voorhoudt dat homoseksualiteit een zonde is, komt uiteindelijk tot het inzicht dat ook bij hem de homoseksuele gevoelens niet zijn verdwenen. Zijn vrouw en kinderen verlaten hem en de Stichting Een nieuwe Schepping wordt opgeheven. Hij leeft nu al jaren samen met zijn vriend en beseft dat de door hem gegeven therapieën gebakken lucht zijn gebleken: “De Stichting Different doet nu precies hetzelfde als wat ik tóen deed. Het heeft niets met volksgezondheid te maken. Het is het opleggen van jouw idee aan een ander, maar het is een verkeerd advies en een verkeerd doel!”

Henk Krol is er van overtuigd dat er geen genezen homo’s bestaan: “Ze moeten nog maar eens heel goed bij zichzelf te raden gaan of ze echt ex-homo zijn, of dat ze gevoelens hebben onderdrukt." Volgens Krol wordt onder andere binnen de Evangelische kerk aangeleerd dat je beter geen homogevoelens kunt hebben. “Maar”, zegt Krol, “koester, ben er maar trots op, dan hoef je niet ex-homo te zijn, dan kun je gelukkig zijn.”

Regie en samenstelling: Paul Ruigrok
Tekst en research: Linda Gompelman, Mirjam Gulmans, Merlijn Schneiders