Van jenever tot amfetamine

Zonder bovenwereld, geen onderwereld. Criminelen kunnen niet zonder de boekhouder die een oogje dichtknijpt bij witwaspraktijken, niet zonder buurtbewoners die hun mond dichthouden ondanks de wietlucht op zolder.

Ook illegale stokerijen floreren bij het bestaan van zo’n netwerk, functionerend in de schimmige marges tussen illegaal en legaal.

150.000 gulden
Het illegaal stoken van alcohol vergt in eerste instantie een relatief hoge investering. Voordat de eerste pure alcohol in een vaatje drupt, moet er zo’n 150.000 gulden neergeteld worden, aldus stoker Silvia B. in het Dagblad voor Noord-Limburg van 25 maart 1989.

Vooral de kolom – de pijp waardoor de alcoholdamp omhoog kruipt en condenseert – is duur, want moeilijk om te maken. Dat geld komt van de organisatoren, de grote jongens.

Trouwe combinaties
Dan moeten er boeren worden gevonden die hun schuur willen verhuren, stokers die verantwoordelijk zijn voor het procedé, stromannen die grondstoffen leveren, vrachtwagenchauffeurs die het eindproduct willen vervoeren en vertegenwoordigers die het aan de man willen brengen.

Deze groepen worden door de douanerecherche “combinaties” genoemd. Vaak zijn het families (vader in de botersmokkel, zoon in de alcohol), aangevuld met trouwe vrienden en bekenden. De combinaties zijn redelijk vast. Zo lang iedereen meewerkt, wordt er geld verdiend als water.

Toverballen
Als de stokerij maar lang genoeg draait, wordt de fiscus soms wel voor meer dan een miljoen gulden getild. Een stoker zo’n 1500 gulden per stook, een boer 2000 voor de verhuur van zijn schuur. En als de politie ernaar vraagt, dan houdt zo’n boer vol “dat er in zijn schuur toverballen werden gemaakt.” Verlinken doe je elkaar niet.

Suiker
Voor de productie van één liter alcohol is zo’n 200 gram gist nodig en meer dan vier kilo suiker. Als je bedenkt dat een gemiddelde stokerij zo’n 4000 liter oplevert, is het benodigde aantal kilo snel uitgerekend.

Hoewel je suiker natuurlijk gewoon uit de supermarkt kunt halen, begint het waarschijnlijk wel op te vallen als je in één keer 16.000 pakken meeneemt. En bij een groothandel kun je zulke partijen wel inkopen, maar alleen als je het bezit van een persoonsgebonden pasje bent. Ook onhandig.

Stoker Sjaak van Olmen bedacht hier een oplossing voor: “Ik had een Belgisch pasje en stond bij de KvK ingeschreven als houthandelaar, fluitje van een cent.”

Politieacademie
De Nederlandse Politieacademie schrijft in 1978 in een rapport over de illegale stokerijen dat het ook anders kan: “Uit onderzoeken door de douanerecherche is komen vast te staan, dat men via tussenpersonen bij grossierderijen à contant suiker kocht (…). De suiker wordt vervolgens op een plaats geleverd waar dan deze grondstof door een stroman voor de stokers wordt opgehaald.”

De tussenpersonen weten heus wel waar de suiker voor nodig is. Of kunnen dat weten.

Maar waar gaat al die illegaal gestookte alcohol naartoe?
Het rapport van de Nederlandse Politieacademie uit 1978 doet hier wat vaag over: “Dit onderdeel van onze beschouwing over illegale stokerijen kan minder met feitenmateriaal worden gestaafd. (…) De toename van het aantal opgerolde stokerijen de laatste tijd en het vermoeden dat er nog steeds niet ontdekte stokerijen op volle toeren draaien, kunnen het vermoeden rechtvaardigen, dat er voldoende afnemers zijn.”

Belgische cafés
De politie gaat ervan uit dat de meeste alcohol naar België gaat, naar caféhouders die officieel geen gedistilleerde drank mogen schenken en het op legale wijze dus ook niet kunnen aanschaffen. Ook is er de verdenking dat de illegale alcohol naar legale distillateurs gaat, ook in Nederland, “doch niemand wil voor deze bewering zijn hand in het vuur steken.”

Nederlandse distilleerderij
Vijf jaar eerder wijst hoofdambtenaar van de Belastingdienst J. Soer wel direct naar de Nederlandse distillateurs. Op 12 september 1973 doet De Telegraaf verslag van de rechtszaak tegen de stoker Theo T. bij de rechtbank in Roermond.

Belastingambtenaar Soer is getuige: “De officiële distillateurs weten waar het spul vandaan komt, want ze kunnen het voor 9 of 10 gulden per liter kopen, terwijl op de legale alcohol al fl. 15,50 accijns zit. De distillateurs krijgen via hun tussenpersoon in plastic vaten hun waar, zeer goedkoop en goed.”

Stoker Sjaak van Olmen bevestigt tegenover Andere Tijden dat hij zijn alcohol inderdaad naar grote, legale, distilleerderijen bracht, via een tussenpersoon. Daar worden de flessen gevuld, die als legale drank naar de slijterijen gaat.

Valse etiketten
De illegaal gestookte alcohol verdwijnt ook in Nederlandse kroegen. In flessen voorzien van een vals etiket. Of in de officiële fles, die in de kelder telkens wordt bijgevuld door de kroegbaas, zoals deze anekdote uit hetzelfde artikel in het Dagblad voor Noord-Limburg duidelijk maakt: “Achteloos sloegen zijn vaste klanten het goedje achterover.”

“Vreemdelingen trokken echter meestal een vies gezicht. Was dit echte Bokma? Het leek verdorie wel of ze aan een glaasje Eau de Cologne zaten. Na een tip deed de douane een inval bij de kroegbaas. In de kelder van het dorpscafé ontdekten de ‘accijns-jagers’ tientallen liters jonge klare in grote jerrycans.”

De Industrie is een online interactieve documentaire en podcastserie van de VPRO die laat zien hoe drugs overal zijn en hoe iedereen er mee te maken heeft - van elektricien tot pizzakoerier, van boer tot burgemeester. Luchtig, humoristisch en soms banaal, biedt De Industrie in kleine persoonlijke verhalen een inkijkje in hoe de drugindustrie in Nederland in elkaar zit. En hoezeer onder- en bovenwereld verweven zijn in het leven van alledag.

Bekijk De Industrie