Ooggetuigen van de atoombom

Op zondag 13 september wordt in de Japanse stad Nagasaki een monument onthuld door Henk Kleijn, voormalig krijgsgevangene van kamp Fukuoka 2. Op de plek van dat kamp staat nu een middelbare school, voor het gemeentebestuur reden om de scholieren een herinnering aan het verleden mee te geven. De stad Nagasaki is een van de twee Japanse steden die getroffen werden door een atoombom, de Tweede Wereldoorlog is hier nog niet vergeten.

Henk Kleijn is de jongste van vier voormalige krijgsgevangenen die in de Andere Tijden uitzending vertellen over hun leven als dwangarbeider op de scheepswerven van Nagasaki. Gerard Das zat samen met Henk Kleijn in kamp Fukuoka 2, dat lag op wat toen nog een eilandje ten zuiden van de stad was. Nagasaki telde meer kampen, Fukuoka 14 lag tegen het centrum aan en daar zaten Dick Büchel van Steenbergen en Ron Scholte. Alle heren waren in Nederlands-Indië gevangen gezet en per schip naar Japan vervoerd. Achteraf zeggen ze dat ze geluk hebben gehad. Het werk op de scheepswerf was zwaar, ze kregen weinig te eten, maar hun omstandigheden waren zeker beter dan voor de krijgsgevangenen die bijvoorbeeld aan de Birma spoorlijn moesten werken. 

In de uitzending is ook Jack Schull te horen, toen een 20-jarige hospik die optrok met het Amerikaanse leger. Hij is de man die aan den lijve ondervond hoe zwaar de gevechten in de Pacific waren en die blij was dat de atoombom werd gebruikt. Tegelijk ging hij na de oorlog nauw samenwerken met de Japanners om de effecten van de radio-actieve straling van de twee atoombommen op Hiroshima en Nagasaki nauwkeurig in beeld te brengen. Hij werd een specialist op dit terrein en kan verklaren waarom de Nederlandse mannen, allen ooggetuigen van de atoombom, die gebeurtenis kunnen navertellen.

Deze Andere Tijden bevat ook uniek Amerikaans beeldmateriaal van het moment waarop de krijgsgevangen, enkele weken na de overgave van Japan, worden opgehaald door het Amerikaanse leger. In fraaie Kodachrome kleuren is te zien hoe een flink aantal mannen hun oude matrozenpakken hebben weten te bewaren en die nu in alle vrijheid weer kunnen dragen.

In de hoofdstad van de Filippijnen, Manilla, zat de centrale opvang voor alle mannen die krijgsgevangen waren geweest in Japan. Er waren daar enorme opvangkampen ingericht, per nationaliteit, waar de mannen een paar maanden konden aansterken. Dit zijn beelden van het Nederlandse kamp.

Meer mooie, historische beelden?
Bekijk de klassieke propagandafilm Going North over de opmars van een enorme geallieerde troepenmacht in de Pacific, de aangrijpende documentaire over de Japanse Hell Ships of de bijzondere beelden van John Ford over de slag bij Midway.