Als God in Frankrijk

Coco Chanel
De Côte d'Azur dankt haar eerste populariteit aan beroemdheden. De mensen die het kunnen betalen om op vakantie te gaan, mijden tot de jaren twintig nog de Franse kust. Maar daaraan komt abrupt een einde wanneer internationale grote namen het gebied als een geliefde bestemming bestempelen.

Coco Chanel ontwerpt in 1928 haar eigen villa aan de Middellandse Zee en Le Hôtel du Cap-Eden-Roc is een inspiratiebron voor invloedrijke schrijvers waaronder de Amerikaanse F. Scott Fitzgerarld.

Overwinteren aan de Côte d'Azur raakt in de mode bij de aristocratie. ‘Het nieuwe geld’ bezoekt de Franse kust ook in de zomer. Een bekend gezegde is destijds “Monte is brass, Cannes is class”, in Monte Carlo vind je het geld, in Cannes de klasse.

Geheel in stijl reist de beau monde af naar de Middellandse Zee met le train bleu, dit is de koosnaam voor de blauwe trein - met uitsluitend een eerste klasse - die van Calais naar de luxe resorts aan de Franse kust rijdt. Een nieuwe geasfalteerde weg verbetert daarnaast de onderlinge toegankelijkheid van grote kustplaatsen als Cannes en Monte Carlo.

Vakantiegeld
Pas na de Tweede Wereldoorlog wordt de Côte d'Azur ook een optie voor de doorsnee Nederlander. Al in de jaren twintig is in veel beroepsgroepen met succes het recht op betaald vakantieverlof bevochten, maar pas vanaf de jaren vijftig kunnen ook steeds meer werknemers rekenen op vakantiegeld van de baas. Het voornaamste argument: een uitgeruste werknemer kan harder werken.

Pech onderweg
Daar komt bij dat in de jaren zestig steeds meer Nederlanders genoeg geld hebben om een auto te kopen en mobieler worden. Ze kunnen voor het eerst zelfstandig en relatief goedkoop afreizen naar een verre bestemming. Waar in 1969 nog 207 duizend Nederlanders op vakantie gaan naar Frankrijk, ondernemen tien jaar later al 1,1 miljoen mensen de lange rit.

In jaren zeventig mengen steeds meer tweedehands wagens zich in de vakantiedrukte op de snelwegen. Regelmatig zijn de auto’s snel op de kop getikt voor de zomervakantie en mankeert er veel aan. Nul profiel op de banden, compleet doorgeroest, een kapotte handrem, de verkeersdiensten zien alles langskomen en dat vergroot de kans op ongelukken.

Hutje mutje
De Autoroute du Soleil loopt van Parijs, via Lyon, naar de kust van Zuid-Frankrijk. Als de lange, warme rit - uiteraard zonder airco - veilig is verlopen volgt het grootste avontuur voor de toeristen: de zoektocht naar een plekje voor de caravan of tent.

Aan de Côte d’Azur maken halverwege de twintigste eeuw de luxe hotels plaats voor minder prijzige appartementencomplexen en campings om te voorzien in de groeiende vraag naar goedkope vakantieverblijven.

In de jaren zeventig bereikt de Côte d’Azur haar grenzen. Vakantiegangers staan hutje mutje op de camping, en ook op het strand hebben toeristen slechts enkele vierkante centimeters tot hun beschikking. Het is vechten om een plekje.

Complet
“We zijn de hele kust afgereden tussen Juan-les-Pins en Nice. Bovenlangs en onderlangs”, vertelt Anton van Melzen, destijds 24, over de zoektocht naar een camping in de hete zomer van 1975. Vrijwel iedereen vertrekt net als Anton op de bonnefooi. Geen zorgen over een kampeerplekje, dat komt later wel, als de meerdaagse tocht is afgelegd.

Al snel is het bordje complet een bekende teleurstelling voor veel vakantiegangers. Campings aan de populaire Côte d'Azur raken iedere zomer weer overvol.

De 7-jarige Yvette Kopijn overnacht in 1973 met haar ouders in de berm: “Het werd al donker en bij een rotonde waren allemaal mensen gestrand. Toen zei mijn vader: ‘we moeten het opgeven. In de berm gaan we slapen’. Wij sliepen achterin onze Kever, terwijl mijn vader de wacht hield. Hij had als kind in een kamp gezeten en was op dit soort momenten altijd extra alert op onze veiligheid.”

Het gezin van het Yvette reist een dag later weer richting het noorden, maar veel toeristen beproeven hun geluk en blijven kamperen in de berm, net zolang tot er een kampeerplek vrijkomt.

Vuilnisbelt
Met de komst van de miljoenen toeristen in het hoogseizoen verdubbelt het aantal mensen dat verblijft aan de Franse kust min of meer. Dat is niet alleen een logistieke uitdaging, maar legt ook enorme druk op de waterreservoirs en de afvalverwerking. Iedereen moet kunnen eten, drinken en zichzelf kunnen wassen. En dat zorgt weer voor veel extra vuilnis en vervuild water. Bovendien verbruiken toeristen bijna twee keer zoveel water als een bewoner.

Kapitaalkrachtige badplaatsen kunnen investeren in zuiveringsinstallaties, maar kleine plaatsen lozen al het extra afvalwater in de zee. Met als gevolg dat de visstand terugloopt, algen zich vermenigvuldigen en de klant wegblijft.

De Fransen kunnen soms niet voorkomen dat het strand aan het einde van een zonnige dag net een open vuilnisbak is. Daarnaast kampen de kustplaatsen dag in dag uit met enorme verkeersopstoppingen en is de druk op het riool heel groot.

Zwarte zaterdag
Op zaterdag 31 juli 1982 gaat het door de extreme drukte op de Autoroute du Soleil helemaal fout. Het regent en het zicht op de weg is erg slecht. Een touringcar remt plotseling voor een file en verschillende achterliggende auto’s rijden achterop de bus. Vervolgens rijdt nog een tweede bus op de gebotste wagens, waardoor meerdere voertuigen in brand vliegen.

Omdat er zoveel vakantiegangers op de weg zijn, is het aantal jonge slachtoffers erg groot. Onder de 53 doden zijn 44 kinderen. Het is een zwarte zaterdag.

Sinds dit ongeluk is het verboden om groepen kinderen in bussen te vervoeren op les jours de grands départs. Maar dat weerhoudt miljoenen anderen er nog altijd niet van om de weg op te gaan. Zwarte zaterdag is ook in 2017 nog een beruchte dag voor de vele vakantiegangers die afreizen naar het zuiden.

Nieuw toerisme
Met 1,3 miljoen Nederlandse toeristen is Frankrijk al jarenlang de populairste vakantiebestemming in de zomer. Toch begint de aantrekkingskracht wel enigszins af te nemen. De Franse kust heeft een ouderwets imago en lijdt onder de concurrentie van Spanje en Duitsland.

Om up-to-date te blijven probeert de Côte d’Azur opnieuw te veranderen. In plaats van de doorsnee toerist mikt Frankrijk nu ook op het aantrekken van bedrijven voor congressen, in navolging van het Amerikaanse Silicon Valley. Op sommige plekken hebben ‘gewone’ campings en toeristische dorpjes al plaats gemaakt voor helikopterhavens en congrescentra.