Kunnen we nog naar Griekenland?

Politieke crisis voorafgaand aan de staatsgreep
Tijdens de Tweede Wereldoorlog is het vooral de linkse progressieve elite die zich verzet tegen de Duitse bezetter. De conservatieve vooroorlogse regering verblijft in ballingschap in het buitenland. De linkse elite is erg populair onder het gewone volk. Wanneer na de oorlog de democratie wordt hersteld komt de conservatieve regering met moeite weer aan de macht.

In 1965 wint de centrumlinkse partij van Georgios Papandreou alsnog de verkiezingen. Maar koning Constantinos gaat hier niet mee akkoord en zet Papandreou af. Na een mislukte poging om een conservatieve minderheidsregering te installeren, kondigt de koning nieuwe verkiezingen af op 28 mei 1967.

Het ziet ernaar uit dat de centrumlinkse partij ook deze verkiezingen zal winnen en een coalitie zal vormen met Verenigd Democratisch Links, een van communistische sympathieën verdachte partij. Vanuit de rechtse partijen wordt deze coalitie gezien als de opening van de weg naar het communisme.

De conservatieve rechtse partijen raden de koning aan de noodtoestand af te kondigen om de overwinning van links te voorkomen. Maar dan plegen extreemrechtse militairen een staatsgreep.

Junta aan de macht
In de nacht van 20 op 21 april 1967 grijpen conservatieve officieren de macht onder leiding van kolonel George Papadopoulos. Ze willen koste wat kost geen links regime uit angst voor het communisme. Meer dan 10.000 linkse sympathisanten worden die nacht opgepakt en de nationale televisiezender wordt direct ingenomen, alsmede het parlement en het paleis van de koning. De grondwet wordt opgeheven en de koning erkent het regime van de junta. Hoewel hij mag aanblijven, vlucht hij naar het buitenland. 

Het leven voor de Grieken onder het kolonelsregime van Papadopoulos is bar en boos, zeker voor linkse intellectuelen. Politieke gevangenen worden gemarteld, de vrijheid van meningsuiting beperkt, de educatie op de universiteiten gecontroleerd en boeken worden herschreven. Linkse intellectuelen vluchten daarom massaal het land uit.

Maar ook voor de gewone burger is het leven niet even makkelijk. Het conservatieve regime verbiedt de meest opmerkelijke zaken, zoals minirokjes en lang haar voor mannen.

Niet naar Griekenland
De Verenigde Staten steunen het kolonelsregime opvallend genoeg wel. De anticommunistische houding van de Griekse dictatuur is strategisch gezien handig ten tijde van de Koude Oorlog. In de rest van de westerse wereld worden acties opgezet voor Griekenland. Vooral politieke jeugdorganisaties in de westerse landen houden protestmarsen voor het lot van de Grieken. De militaire dictatuur wordt wereldwijd afgekeurd. Het Vrije Volk spreekt schande van het einde van de democratie in het land dat juist bekend staat als de bakermat van de democratie.

In Nederland worden snel protesten en acties opgezet tegen het kolonelsregime. Een protestmars in Amsterdam trekt al een maand na de staatsgreep 500 studenten. Het Comité Vrij Griekenland wordt opgericht door Nederlanders van verschillende politieke kleuren. Dit comité roept de Nederlandse regering op de junta niet te erkennen en zet zich actief in voor het herstel van de parlementaire democratie in Griekenland.

Reisbureaus voorzien in de beginjaren van het nieuwe regime een daling in het aantal toeristen dat naar Griekenland afreist. “Nog niet één vliegtuig wordt gevuld”, koppen de kranten. Waar in 1966 nog 21.852 Nederlanders naar Griekenland op vakantie gaan, is dit in 1967 gedaald tot slechts 19.173. Wereldwijd is er in 1967 een daling in het toerisme van 14,9 procent.

Mevrouw M.E. van Limburg Stirum schrijft aan De Tijd dat dit wel meevalt: “Ik lees voor de zoveelste keer dat het toerisme zo teruggelopen is in dat land. En dan te bedenken dat het vrijwel onmogelijk was ook maar een stukje zuil van de Acropolis te filmen zonder toerist erop. Dat er bij het café van het kanaal van Korinthe gevochten werd om koffie door de bussen vol toeristen… Overal ontmoetten we Hollanders Ra Ra”.

Reisbureaus voeren hun advertentiecampagnes op om toeristen ervan te overtuigen dat het veilig is om naar Griekenland af te reizen. Met succes: na twee jaar loopt toeristenaantal al weer snel op. Het aantal toeristen dat in de eerste zes maanden van 1969 naar Griekenland afreist is 27 procent hoger dan in dezelfde periode in 1968.

Het Vrije Volk spreekt van een dilemma, kunnen de West Europeanen wel op vakantie naar een dictatuur? “Meer toerisme betekent steun voor het regime maar het betekent ook een belangrijke bron van inkomsten voor het volk”, schrijft een Griekse artieste in ballingschap. “Het is een verschrikkelijk dilemma maar ik vind dat het belang van de mensen, de Grieken moet prevaleren.”

De weg naar democratie
Hoewel de Verenigde Staten officieel achter het kolonelsregime staan, spoort president Johnson koning Constantinos toch aan om een democratische regering terug te brengen. In 1973 maakt Papadopoulos een einde aan het koningschap van koning Constantinos en vervangt het na een volksraadpleging door een republiek.

Papadopoulos laat de politieke gevangenen vrij en belooft verkiezingen, democratische hervormingen en een ontheffing van de militaire dienstplicht.

Het ziet er rooskleurig uit, tot later dat jaar. Op 17 november 1973 stuurt Papadopoulos het leger af op een studentenopstand bij de Polytechnische Universiteit. De studenten eisen directe verkiezingen. Het leger slaat de demonstratie zeer hardhandig neer en 24 studenten komen om het leven.

Langzaam maar zeker neemt onder de hogere officieren het vertrouwen in het kolonelsregime af. In het najaar van 1974 wordt de democratie hersteld in Griekenland. Papadopoulos wordt in 1975 veroordeeld tot een leven lang in de cel. Tot zijn dood in 1999 blijft hij vasthouden aan het idee dat hij Griekenland heeft gered van het communisme. “Laat de geschiedenis mijn daden maar veroordelen.”