Paleis Soestdijk, achter de voordeur

In de tuin staat een lelijk standbeeld van een zwaaiend echtpaar: Juliana en Bernhard. Binnen zijn veel ruimtes leeg, alle persoonlijke spullen weg. Wat overblijft is het verschoten tapijt in de lange gang waar ooit de prinsesjes rondholden, gebladderde muren en hier en daar een vergeelde plek waar een fotolijstje hing. “De ziel is weg,” zegt oud royaltyjournalist Fred Lammers, die er vroeger vaak over de vloer kwam: “Het was een echt familiehuis. Tjokvol: Met tafeltjes, portretjes, bloemen en snuisterijen. Heel gezellig.” Allemaal weggehaald volgens Lammers: “Omdat Beatrix duidelijk niet heeft gewild dat buitenstaanders gingen snuffelen in het huis dat haar ouderlijk huis was.”

Sinds de dood van de laatste bewoners in 2004 wacht het voormalige jachthuis verweesd en ontzield op een nieuwe bestemming. Het witte paleis; symbool van de eenvoud van de Oranjes. Niet erg koninklijk. Breed, maar ondiep. De tuin, het bordes en de halfronde zijvleugels met zuilengang geven het oude landhuis enige grandeur. Net als het officiële ontvangstgedeelte - nog wel in tact - met zijn enorme schilderijen, Perzische tapijten en fraaie kroonluchters. Maar het paleis is hokkerig. Een middelgrote gemeente kan er nog geen nieuwjaarsreceptie houden.

Na hun huwelijk in 1937 betrekken Juliana en Bernhard Paleis Soestdijk. De inrichting volgens de laatste trends krijgen ze van de bevolking als huwelijkscadeau. Er is een zwembad, sportzaal, huisbioscoop en een personenlift. En glazen wanden die in de vloer kunnen zakken voor meer buitenlucht en vrij uitzicht. Juliana is dol op het landelijke Soestdijk, ver weg van het hectische Den Haag. “Ze zei altijd: het is een huis, en daar moet je gewoon kunnen leven,” vertelt oud-minister en frequent paleisbezoeker Pieter Beelaerts van Blokland.

Het echtpaar blijft er tot de dood. Hun vier dochters groeien er op. Familiefilmpjes, gemaakt door de prins, tonen een gelukkig gezin met veel huisdieren tijdens verjaardagspartijtjes en picknicks in en rond het paleis waar ook Churchill en Roosevelt logeren, het Cocktail-trio optreedt, het Oranje-elftal in 1974 de polonaise danst en dat dertig jaar lang het decor is van defilés op de ‘stoep van Soestdijk’. Maar hier speelt ook de kwestie Greet Hofmans, die het echtpaar tot op het bot verdeeld, en de Lockheed-affaire die het paleis en de monarchie op zijn grondvesten doet trillen. De spanning is er vaak te snijden en de idylle uit de familiefilms geeft “een vertekend beeld”, zegt Fred Lammers.

Soestdijk is het paleis van een koningin die het liefst een gewone vrouw en moeder wil zijn. Zuinig en sober, niets weggooit wat nog gerepareerd kan worden en liever geen exclusieve spullen aanschaft die ‘gewone’ mensen ook niet kunnen kopen. Maar getrouwd met een Duitse prins, die liever niet gewoon is.

Na de troonswisseling in 1980 verdwijnt Soestdijk uit de schijnwerpers. Juliana heeft het paleis dan allang aan de staat verkocht. Hans Mol, voormalig hoofd Architectuur en Restauratietechniek bij de Rijksgebouwendienst, is vanaf 1982 verantwoordelijk voor het onderhoud. Hij vertelt dat Juliana heel prettig in de omgang is: heel gewoon en zonder glamour. Maar zuinig blijft ze. Als Mol in een van de kamers nieuwe vloerbedekking voorstelt, steekt de prinses daar een stokje voor: “Zonde! Ik heb op zolder nog Heugafelt tegels liggen. Die zijn zo goed als nieuw.” En zo geschiedde. Ook het meubilair wordt zelden vervangen, vertelt Fred Lammers: “Het bankstel in de huiskamer vertoonde sleetse plekken, maar volgens Juliana zat die bank nog zo lekker dat ze geen andere wilde. Er lagen tijdschriften en kranten op, waardoor je het niet zo erg zag. Best heel gezellig.”

Het achterstallig onderhoud komt niet alleen door zuinigheid. Grote ingrepen mogen alleen in de zomer als de familie een paar weken in Porto Ercole vertoeft en er dus geen last van heeft. Als in 1986 het water na een flinke regenbui gewoon het paleis binnenstroomt, moet in korte tijd een riool worden aangelegd. Kees Stam is destijds uitvoerder bij grondbedrijf Woestenburg: “Tot dan toe loosden ze op de bodem. De fecaliën verteerden gewoon en het water liep in het zand weg.” Alles wordt opgegraven, maar de grafkistjes van de prinselijke hondjes in de tuin blijven gespaard en bij oplevering is het geliefde gazon nog groener dan daarvoor: “Heel veel kunstmest en veel sproeien,” verklapt Stam lachend. Het echtpaar is zo blij dat ze de hele ploeg uitnodigen voor een hapje en een drankje. Heel gemoedelijk was dat, vertelt hij: “Net als bij je opa en oma. Ja, zij moeten ook naar de WC, en daar moesten wij voor zorgen.”

Samenstelling en regie: Godfried van Run
Tekst en research: Carolien Brugsma

Uitzending: za 12 mrt 2011, 20.40 uur, Nederland 2.