Duitse soldaten over de Slag bij Arnhem

Ze zijn net 18, Werner en Karl Heinz. Ze vechten in een SS Pantserdivisie en zien in september 1944 de geallieerde parachutisten neerkomen bij Arnhem. Wat volgt is de Slag bij Arnhem, misschien wel de bekendste veldslag op Nederlandse bodem tijdens de Tweede Wereldoorlog.

'A Bridge Too Far'
De heroïsche strijd van geallieerde parachutisten heeft altijd tot de verbeelding gesproken. Al direct na de oorlog wordt de film ‘Theirs Is The Glory’ gemaakt waarin veteranen zelf als acteur in de film spelen. En in de jaren zeventig is het de kaskraker ‘A Bridge Too Far’, die het heldhaftige optreden van de geallieerden bij de zogenoemde operatie Market Garden nog eens vet aanzet. Al deze heroïek ten spijt verliezen de geallieerden de Slag bij Arnhem en betekent het de laatste Duitse overwinning van de Tweede Wereldoorlog.

Geharde soldaten
Eigenlijk bij toeval liggen in de buurt van Arnhem twee Duitse divisies die mogen bijkomen van de hevige gevechten in Normandië en België, waar ze nederlaag op nederlaag hebben geleden. Onder hen de soldaten Werner Krüger en Karl Heinz Henschel, van de 9e Waffen-SS Pantserdivisie 'Hohenstaufen'. Ze zijn nog maar 18 jaar en toch al geharde soldaten na confrontaties aan het Oostfront en in Frankrijk. Operatie Market Garden betekent voor hen het einde van een korte opfrisperiode en het vervolg van zware gevechten. Gevechten die ze tot het bittere einde van de oorlog zouden blijven voeren.

Terugblikkend geven de inmiddels hoogbejaarde mannen een relaas over de roemruchte slag uit het oogpunt van de ‘vijand’, maar ook over de waanzin van de oorlog en het instinct om te overleven.

Karl Heinz Henschel woont al zijn hele leven in zijn geboorteplaats Küstrin. In 1939 verhuist zijn familie over de rivier naar het westelijke deel van de stad, diezelfde rivier vormt nu de grens tussen het Duitse en het Poolse deel van de stad.

Maart 1943 wordt hij met 16 jaar ingelijfd bij de 9e SS pantserdivisie 'Hohenstaufen'. Deze eenheid is in februari 1943 opgericht en vanwege tekort aan mankracht worden vooral jonge mannen van de Reichsarbeitsdienst aangetrokken, uit het geboortejaar 1925 en 1926.

Brandweer
“Onze Waffen-SS divisie werd ingezet als een soort brandweer. Als er ergens brand was moesten wij erheen om het te blussen.” Bijvoorbeeld bij Tarnopol, in Oekraïne, dat in juni 1944 omsingeld is door de Russen. “Wij moesten de stad ontzetten en alleen de gewonden moesten we er achterlaten. Bij Tarnopol hoorden we op 6 juni dat de geallieerden in Frankrijk waren geland. Na een korte tijd werden we van Tarnopol weer overgeplaatst naar Normandië.”

Terugtocht
Tijd om uit te rusten krijgen de jonge soldaten van de 'Hohenstaufen' divisie niet. In Normandië krijgen ze de volle laag van de geallieerden, die proberen door te stoten in Frankrijk vanuit hun landingsposities. Eind juli breekt het Duitse verzet en in de weken daarop trekt het leger zich terug, vooral ’s nachts om te ontkomen aan de geallieerde jachtbommenwerpers. Het tijdelijke eindpunt is Arnhem om in alle rust op adem te komen. Operatie Market Garden, met de luchtlandingen bij Arnhem, gooit roet in het eten.

Henschel raakt gewond bij de gevechten rond Oosterbeek. “Nadat ik gewond ben geraakt, kwam ik bij een reserve-eenheid in Stettin, als hospik. En van daaruit ging het alleen nog maar richting het westen.”

Tot het bittere einde
Inmiddels is in maart 1945 de 'Hohenstaufen' divisie bij Boedapest volledig in de pan gehakt door de Russen. De Duitsers schrapen allerlei eenheden bij elkaar in een wanhopige poging het tij te keren. Henschel is dan alweer met een nieuwe eenheid op weg. “We gingen naar Beieren maar onderweg daar naartoe verlieten we onze eenheid. We wilden Berlijn verdedigen tegen de Russen. Dat was eigenlijk desertie.”

10 mei 1945 is voor Henschel de oorlog dan eindelijk echt voorbij. Zoals zoveel Duitse soldaten probeert ook hij uit handen van de Russen te blijven. “Met een vrachtwagen die we langs de weg vonden zijn we richting het westen gereden. In Hamburg ben ik door de Engelsen krijgsgevangen gemaakt.” Henschel blijft na de oorlog in Küstrin, in de DDR. Daar is zijn oorlogsverleden bij de Waffen-SS zwaar taboe en heeft hij nooit over zijn ervaringen gesproken.

“Op mijn 14e heb ik me aangemeld bij de Lehrer- und Bildungsanstalt, een kweekschool waar je ook muziek leerde spelen. We zaten er met 200 jongens, Jungmannen werden we genoemd. In 1943 was ik klaar met de opleiding en kwam ik bij de Reichsarbeits Dienst terecht, zoals alle jongens van mijn leeftijd. Daar was je een soort hulpsoldaat.”

Bloedgroep B
Werner Krüger is gefascineerd door machines en techniek en wil maar één ding: bij de tanks. Net als veel andere jongens uit de RAD komt hij bij de Waffen-SS, de divisie 'Hohenstaufen'. “De Waffen-SS was gewoon een goed getrainde legereenheid. We hadden allemaal een tatoeage onder onze arm van onze bloedgroep. Dat was handig als je gewond raakte, dan konden ze je meteen de juiste bloedtransfusie toedienen. Ik heb bloedgroep B.”

Smokkel
Met de divisie 'Hohenstaufen' trekt Krüger in 1944 van hot naar her, via het oostfront naar Frankrijk en weer terug om uiteindelijk in België te eindigen. “In België hielden we een auto aan. Er zaten twee echtparen in. Mijn officier vroeg of ze niet iets mee smokkelden, wapens of zo. Ze zeiden van niet. Maar toen we de auto doorzochten vonden we een geladen pistool."

"Onze officier ging helemaal door het lint en nam de twee mannen apart en schoot ze dood. Ik heb me met een paar andere kameraden afzijdig gehouden maar zag dat de vrouwen vreselijk begonnen te gillen en in paniek raakten. Daardoor werd de officier nog agressiever en schoot die vrouwen toen ook dood.”

1001 Nacht
Na de slag bij Arnhem wordt Krüger overgeplaatst naar het oostfront. “Uiteindelijk kwam ik bij een nieuw geformeerde eenheid van de Waffen-SS, de 1001 Nacht compagnie. We werden ingezet bij het Oder front, in afwachting van het grote Russische offensief, maart 1945. De Russen hadden een bruggenhoofd over de rivier en wij kregen de opdracht om dat door het open veld heen aan te vallen. Dat werd een slachting en we dropen af.”

Tatoeage
Het wordt voor Krüger duidelijk dat de oorlog dan bijna voorbij is. “Vanaf toen was het maar één ding: zo snel mogelijk richting het westen terugtrekken en zorgen dat je niet krijgsgevangen werd gemaakt door de Russen. Uiteindelijk kwamen we een groep Amerikanen tegen en daar hebben we ons aan overgegeven.” De Amerikanen pikken de Waffen-SS soldaten eruit, die krijgen een speciale behandeling. Voor de zekerheid snijdt Krüger zijn bloedgroep tatoeage onder zijn arm weg. ”Met mijn scheermes en een schaar heb ik een gat uit het vlees gesneden. Wat je al niet doet als je bang bent!”