Turkije en Nederland

Door het politieke optreden van president Recep Tayyip Erdoğan, de vluchtelingencrisis en de mislukte Turkse staatsgreep staat de relatie tussen Turkije en Europa onder druk. In de achttiende eeuw daarentegen was in Europa alles wat maar een beetje Turks was juist ontzettend hip. Er ontstond zelfs een ware Turkije-rage, Turkomanie genaamd. (Afbeelding: Portret van Marie Adelaïde de France in Turkse jurk (Jean-Etienne Liotard, 1753))

Zijn er in 1915 een miljoen Armeniërs afgeslacht door de Turken, of is dat pure propaganda? Wie die vraag in Turkije aan de orde stelt, riskeert tot nu toe de cel. Andere Tijden doet een poging de historische werkelijkheid te doorgronden via ooggetuigen van toen. Een Turks taboe.

Hoort Turkije bij Europa? De Turken vinden van wel en proberen al sinds de totstandkoming van de Turkse Republiek, nu bijna 80 jaar geleden, te bewijzen dat het zo is. In 1926 met een reizend tentoonstellingsschip en vanaf de jaren ’50 als trouwe bondgenoot in de Navo.

De komst van Polen, Roemenen en Hongaren naar ons land leidt nu tot ophef. Hoe anders was het welkom van hun voorgangers: de Turkse gastarbeiders in de jaren zestig. Door bedrijven werden ze met open armen ontvangen. Hoe meer gastarbeiders, hoe beter. 

Turkse Nederlanders kunnen vanaf vandaag voor of tegen de machtsuitbreiding van president Erdogan stemmen. Met een Turks paspoort kan tegenwoordig gestemd worden bij het consulaat of op de ambassade. Dit is lang niet altijd zo geweest, tot 2014 moeten de Turkse inwoners van West-Europa naar Turkije komen om te stemmen.

Tijdens de verkiezingen van 1995 kunnen stemmers goedkoop met de speciaal daarvoor aangewezen verkiezingsvlucht naar Turkije. Een gedeelte van de Turkse Nederlanders onderneemt deze reis.  

In de jaren zestig komen gastarbeiders naar Nederland. Als zij later hun gezinnen laten overkomen, stromen veel kinderen van onder meer Turkse en Marokkaanse afkomst het Nederlandse onderwijs in. Dit is lang niet altijd makkelijk voor de kinderen: zij moeten plots mee zien te komen in het Nederlands, en er is niet altijd genoeg begeleiding beschikbaar. In deze aflevering komen twee Turkse vrouwen aan het woord over hun ervaring als kind in het Nederlandse basisonderwijs. 

‘Woest, laaiend’, was toenmalig minister Ben Bot van Buitenlandse Zaken in 2004 op Turkije, ‘maar ook een beetje in paniek’. Tijdens de beslissende EU-top in december van dat jaar dreigde de Turkse delegatie weg te lopen. Net als nu was Nederland in 2004 voorzitter van de Europese Unie, en net als nu onderhandelde Nederland, namens Europa, met Turkije. Als de Turken waren weggelopen zou de top mislukt zijn. Andere Tijden blikt met politici en hoge diplomaten terug op die moeizame onderhandelingen.