De oorlog in Vietnam

Daar zitten ze dan, Rubio en Lavrov. De onderhandelaars van Amerika en Rusland. In Saoedi-Arabië, te onderhandelen over Oekraïne en een einde aan de oorlog op het Europese continent. Zonder Oekraïne en Europa, of is Zelensky nou wel mee aan tafel? Het doet denken aan de onderhandelingen tijdens de Vietnamoorlog.

Het zijn de ervaren Russische diplomaten tegenover de veel minder ervaren Amerikaanse onderhandelaars. Waar hebben de gezanten van Trump en Poetin het over; wordt hier de vrede in Oekraïne bekokstoofd? Een vrede die Europa moet garanderen en handhaven, zonder daar in te hebben meegepraat?

Vietnam-onderhandelingen
Het doet denken aan de onderhandelingen die een einde maakten aan de oorlog in Vietnam. In die oorlog vochten Zuid-Vietnam en Amerika tegen Noord-Vietnam en de VietCong.

Amerika was al 10 jaar bij die oorlog in Vietnam betrokken en zocht een weg uit het conflict. Terwijl in Parijs de officiële onderhandelingen plaatsvonden met de vier strijdende partijen, bedachten Noord-Vietnam en Amerika een tweede kanaal. Zonder de andere twee op de hoogte te stellen of erbij te betrekken, onderhandelde de leider van de Noord-Vietnamese delegatie Le Duc Tho in het geheim met Henry Kissinger, namens de Amerikaanse president.

Bijna vier jaar lang wisten de officiële onderhandelaars van Zuid-Vietnam, VietCong, maar ook de Amerikaanse ambassadeur niet van het dubbelspel achter hun rug. Alleen de Noord-Vietnamezen waren altijd uitermate goed op de hoogte, omdat zij voor zowel de officiële als de ‘echte’ gesprekken dezelfde groep diplomaten gebruikten.

In het pak genaaid
En opeens was daar een akkoord. Na jaren praten legde de Noord-Vietnamese delegatieleider een document op tafel met de woorden dat hier niets meer aan veranderd ging worden. De Amerikanen duwden het vervolgens door de strot van Zuid-Vietnam, die nergens bij betrokken waren geweest. In de documentaire Hoe Oorlogen Eindigen (VPRO 1999) vertelde één van de Amerikaanse onderhandelaars uit het team van Kissinger hoe de deal ineens tot stand kwam en in diezelfde uitzending vertelde de toenmalige Zuid-Vietnamese ambassadeur hoe ze zich in het pak genaaid voelden.

Hoe doe je dat – hoe organiseer je een eervolle aftocht? Het is een vraag die Barack Obama zich stelde toen hij president werd en zijn belofte om de Amerikaanse troepen uit Irak te halen waar moest maken. Het is ook een vraag die opkomt als we nu de beelden zien van diplomaten, militairen en burgers uit verschillende landen die naar de luchthaven van Kabul, Afghanistan, vluchten om zo snel mogelijk geëvacueerd te worden. Het herinnert ons aan een andere haastige aftocht, die desastreus verliep: de evacuatie van duizenden Amerikanen en Zuid-Vietnamezen uit Saigon in 1975.

Veertig jaar geleden verlieten ongeveer 800.000 Vietnamezen per boot het land, een kwart overleefde het niet. Ook de toen 9-jarige Tiffany Pham was één van de bootvluchtelingen. Na een nachtelijke tocht door de rijstvelden stapte ze met haar zus op een gammel vissersbootje. Onderin het ruim zaten de vluchtelingen dicht opeen gepakt. De tocht verliep dramatisch: de motor viel uit en zonder eten of drinken dobberden de Vietnamezen weken op zee. Van de 140 opvarenden leefden er nog maar 91 toen de Nederlandse gastanker Antilla Bay te hulp schoot. Aan boord van de tanker en in ziekenhuizen in Manilla stierven nog 10 vluchtelingen door uitputting. Een hoge prijs voor de vrijheid.

Ook Nederland speelde een rolletje in de Vietnam-oorlog: hier konden Amerikaanse deserteurs terecht. Anti-Amerikaanse actiegroepen vingen ze liefdevol op en zorgden voor doorvoer naar het neutrale Zweden. 

"Amerika heeft de oorlog in Viëtnam verloren, omdat die elke dag op tv te zien was". Het wordt vaak gezegd, maar het klopt niet.

 Uit solidariteit kiezen Nederlandse wetenschappers de kant van de Vietnamese vrijheidsstrijders tijdens de Vietnamoorlog. Het Komitee voor Wetenschap en Techniek maakt in de vrije avonduren operatielampjes, bloeddrukmeters en filmapparatuur voor Vietnamezen. Alles wordt opgestuurd. Maar sporadisch krijgt het Komitee een bericht terug uit Vietnam.

Op 30 april 1975 trok het Noordvietnamese leger Saigon binnen en beëindige daarmee de oorlog in Vietnam. Frank Snepp vertelt over de chaotische toestanden in en rond de Amerikaanse ambassade.

Vuil van de straat