Energie in Nederland

Nederland maakte eerder een energietransitie mee, in de jaren zestig. Toen moest het hele land juist aan het aardgas, de nieuwe energiebron die in grote hoeveelheden was aangeboord bij Slochteren in Groningen. De overheid zette een geraffineerde campagne op. In een operatie van vijf jaar werd door heel Nederland een gasleidingnetwerk uitgerold en leerden huisvrouwen koken op nieuwe fornuizen. Een terugblik op hoe het leven toen was, zonder en met gas.

De laatste jaren zijn de kerncentrales in België vaak in het nieuws. Noodstop, sabotage, scheurtjes in de centrale, onderzoeken en brandbrieven. Hieruit volgen ook vragen over de centrale in Borssele, in Zeeland. Hoe veilig is het daar voor de omwonenden? En wat doet de overheid om de burgers te beschermen als er een ongeluk gebeurt?

Op 1 december 1973 houdt premier Joop den Uyl een toespraak voor alle radio- en tv-zenders: we moeten er rekening mee houden dat energie niet meer vanzelfsprekend beschikbaar is, het wordt nooit meer als vroeger. Vanaf dat moment gaan overheid en particulieren op zoek naar alternatieven voor olie en gas. In een land waar molens van oudsher aan de horizon staan, lijkt windenergie een logische keus. Met frisse moed storten burgers, ondernemers en wetenschappers zich op experimenten en vergaande plannen. Maar na een tijdje sterven de meeste initiatieven een stille dood. De zoektocht naar windenergie blijkt in Nederland een weg vol hinderpalen.

Sjeng Kremers, mijnwerkerszoon en tussen 1977 en 1990 gouverneur van Limburg, vertelt zijn verhaal in Andere Tijden. Hij groeide op in de Oostelijke Mijnstreek, tussen elf kolossale mijnen die het gebied ongekende rijkdom brachten. En toen – vijftig jaar geleden – kondigde Joop den Uyl de mijnsluiting aan… Een zegen voor de mensen, maar een vloek voor de streek.

Smeltende gletsjers, stijgende zeespiegels, elektrische auto’s. Wereldwijd dringt het besef door dat we ons gedrag moeten veranderen. De Kleine Aarde experimenteerd al sinds 1973 met biologische landbouw en alternatieve energie, om het milieubewustzijn te bevorderen.

Schathemeltje rijk zijn we. Een OPEC-land zonder sjeiks. Honderdnegenenvijftig miljard euro hebben we, als land, inmiddels verdiend aan het aardgas onder onze bodem. Waar is dat geld allemaal gebleven? Verjubeld? Potverteerd? De antwoorden op die vragen in Andere Tijden.

Op 17 december 1965 kondigde minister van Economische Zaken Joop den Uyl de sluiting van de mijnen aan. Dat was ook het einde voor de speciale vakscholen, waar Limburgse jongens werden opgeleid voor een ondergronds leven vol kameraadschap en gehoorzaamheid. Hoe zij schipperden tussen rock en roll en trouw aan de baas vertellen ze zelf, in Andere Tijden.

750.000 mensen vergaapten zich in 1957 op de tentoonstelling Het Atoom aan de eerste kernreactor op Nederlandse bodem. Een geheimzinnig blauw licht verraadde dat een oneindige bron van energie was gevonden. De kolen raakten op, maar dankzij kernenergie gingen we toch een stralende toekomst tegemoet. Nog begin jaren '70 waren er zelfs voorstellen voor 35 kerncentrales in ons land. Nu wil staatssecretaris Van Geel onze laatste kerncentrale iets langer openhouden en zelfs dat stuit al op groot verzet. Hoe de euforie om een eindeloze energiebron omsloeg in haar tegendeel.

1986. 26 april. Het is nacht in het Russische Tsjernobyl wanneer dat wat voor onmogelijk gehouden wordt, toch gebeurt. Eén van de vier kernreactoren van de plaatselijke kerncentrale ontploft en vliegt in brand. Reddingswerkers kunnen niet voorkomen dat enorme wolken radioactiviteit de reactor verlaten. Pas 60 uur na de explosie luiden de alarmbellen uiteindelijk in Den Haag. Er wordt inderhaast een crisiscentrum opgericht onder aanvoering van de toenmalige minister van milieubeheer, Pieter Winsemius.