Maand van de Geschiedenis 2023 Thema: uitvindingen!

Hoe keken we 50 jaar geleden naar de toekomst? Naar 2020, 2030, naar nu dus! Alle (huishoudelijke) gadgets zouden ons heel veel vrije tijd opleveren. Wat kwam er terecht van de verwachtingen?

In 2006 stelde BBC-presentator Stephen Fry in zijn populaire quiz "QI" de vraag welke mens in zijn eentje het milieu de meeste schade had toegebracht. Nee, het was niet George Bush, Henry Ford of Rudolf Diesel. Het bleek de onbekende Amerikaanse uitvinder Thomas Midgley te zijn. Zonder destijds de gevolgen te kunnen overzien was hij verantwoordelijk voor twee naar later zou blijken voor het milieu desastreuze uitvindingen. 

In een kelderkamertje onderin het fameuze Natlab gebouw van Philips beginnen in 1973 twee medewerkers voorzichtig te experimenteren met wat later de Compact Disc is gaan heten. Op een kerkhof van geflopte technische innovaties als de optische beeldplaat en video 2000, ontluikt een prototype dat de wereldstandaard moet worden die de LP zal doen vergeten. Juist in een periode van wereldwijde crisis wordt geïnvesteerd in de nieuwe digitale geluidsdrager. Uiteindelijk is de Japanse concurrent Sony nodig om daadwerkelijk de wereldstandaard vast te leggen. Een doorbraak, iets wat niet lukt op bijvoorbeeld de videomarkt. Maar de CD is bij haar introductie in 1983 nog lang geen succes.

In de loop van de jaren negentig stappen bijna alle gemeenten in Nederland over op de stemcomputer. De voordelen liggen voor de hand: fouten bij het invullen van het stembiljet behoren tot het verleden, en het tellen van de stemmen is nauwkeurig en in een handomdraai gerealiseerd.

De stemcomputer maakt vooral het leven van gemeenteambtenaren – vanouds belast met de verkiezingen – veel en veel makkelijker. Totdat in de zomer van 2006 Rop Gonggrijp ontdekt dat de computers te hacken zijn. In korte tijd weet hij het vertrouwen in de apparaten te ondermijnen.

“Ik haal in mijn auto makkelijk 130 kilometer per uur. U waarschijnlijk ook. Maar weet u dat zo’n doorsnee wagen een dikke 20% meer benzine verbruikt wanneer u 130 rijdt, dan wanneer u 100 rijdt?”, zegt presentator Koos Postema in 1974 in een van de spotjes van Postbus 51. Waar onze overheid nu graag wil dat we 130 rijden, was er een tijd dat diezelfde overheid juist probeerde het belang van energiebesparing bij de burgers aan te wakkeren.

Na de aardbeving moet in Iran de wederopbouw van de stad Bam beginnen. Net als ruim veertig jaar geleden, toen ging het om het verwoeste dorpje Dousadj. Een klus voor idealistische jongeren, onder leiding van… kroonprinses Beatrix. Ze verscheen langdurig op de tv en riep iedereen op om mee te helpen. Daarnaast een curieuze uitvinding: de springschoen.

Miljoenen alleenstaanden zoeken heel modern een partner via internet. Maar zo modern is dat niet. Al in de jaren 60 kozen 20.000 Nederlandse studenten een date of zelfs een huwelijkskandidaat via de computer. Operation Match: het eerste ‘dating per computer’-programma ter wereld. Een studentengrap die ongedachte ernst kreeg.

Ruim achtduizend Friese mannen is deze maand gevraagd DNA af te staan in de nooit opgehelderde moord op Marianne Vaatstra in 1999. Het betreft een verwantenonderzoek, waarmee het Openbaar Ministerie via familie de dader probeert op te sporen. De eerste keer dat DNA als wettig en overtuigend bewijs werd geaccepteerd was in 1987. Toen waren er nog grote hoeveelheden bloed of sperma nodig om een dader te vinden. Nu volstaat een kleine hoeveelheid DNA. Dat een nieuw soort bewijs zo’n impact zou hebben en zo omvangrijk zou worden ingezet leek midden jaren 80 nog sience fiction.

In de Griekse stad Olympia wordt vandaag het olympisch vuur ontstoken. Vanaf daar gaat dit via een estafettetocht naar Pyeongchang voor de Olympische Winterspelen. Wist u dat de traditie om olympisch vuur te ontsteken bij de openingsceremonie pas werd bedacht in 1928 bij de Spelen in Amsterdam? De fakkeltocht is een uitvinding van 1936.

Veertig jaar geleden begon de revolutie: van kaartenbak naar diskette, van papier naar monitor, van typex naar ‘delete’. In 1983 introduceerde IBM zijn eerste Personal Computer in Nederland. Het werd een daverend succes. Binnen enkele jaren was er geen secretaresse of boekhouder meer te vinden die niet zo’n handige ‘microcomputer’ op het bureau had staan. 

David van Lennep en Peter Hissink, oud-DAF-rijders, ruimtevaartdeskundige Piet Smolders en Rob Koch, leider van het DAF racingteam in 1968, bespreken de traploze automatische transmissie (CVT) van de allereerste DAF personenauto, een vondst van de gebroeders van Doorne in 1958, die daarmee hun tijd ver vooruit waren. Want ondanks het imago van 'truttenschudder met jarretelgordel' bewezen coureurs David van Lennep, Peter Hissink, Rob Slotemaker en Rob Janssen met hun race-DAFs dat DAF niet onderdeed voor de grote merken: tijdens de non-stop monsterrit van Londen naar Sydney in 1968 haalden de équipes de eindstreep zonder noemenswaardige mankementen. Een Dakota DC-3 van Martinair begeleidde de rijders onderweg en De Telegraaf en AVRO maakten de prestaties wereldkundig.

De Koude Oorlog tussen de grootmachten Rusland en Amerika heeft zich jarenlang vooral ook in de ruimte afgespeeld: wie schiet de eerste astronaut omhoog? Wie loopt het eerst op de maan? Een miljardenverslindende strijd met als doel: internationale populariteit.

Een eeuw geleden rolde de eerste T-Ford van de lopende band. Een auto voor de massa: eenvoudig, goedkoop en niet kapot te krijgen. Er werden miljoenen exemplaren verkocht. Een succesnummer, ook in Nederland. De ongekende opmars en de onvermijdelijke ondergang van de T-Ford in Andere Tijden

Werk in overvloed, prachtige woonwijken en internationale belangstelling. Emmen in de jaren ’50 en ’60 bloeide en groeide, men sprak over ‘het wonder Emmen’. In de jaren ’20 stond de regio Zuidoost Drenthe nog onder financieel toezicht van het Rijk vanwege het instorten van de veenindustrie en de daarbij behorende werkloosheid. Maar na de oorlog voltrok zich een wonder en in korte tijd ontwikkelde Emmen zich van boerendorp tot bruisend middelpunt van Noord Nederland.

De in Amsterdam gevestigde Nederlandsche Cocaïnefabriek (NCF) produceerde in de vorige eeuw op grote schaal en volledig legaal, cocaïne voor medicinale doeleinden uit in Nederlands-Indië geteelde cocaplanten. Daarnaast produceerde de fabriek onder meer morfine, heroïne en novocaïne.