Andere Tijden in het Dorp

Het Friese dorpje Rottevalle wordt in 1953 uitverkoren tot voorbeelddorp. De Amerikanen geven de boeren in het dorp geld om de modernisering van de agrarische sector te stimuleren. Zowel de boerderijen als de dierenverblijven worden aangepakt. Er komen nieuwe stallen, keukens, slaapplaatsen en ook nutsvoorzieningen als waterleiding en elektriciteit worden verbeterd. Talloze bezoekers -waaronder koningin Juliana- worden door het dorp geloodst om de nieuwe standaard te aanschouwen.

Met een leeg potje naar de kruidenier voor stroop. Het muziekkorps dat bij elke feestelijke gelegenheid door de hoofdstraat trekt, met rennende kinderen erachteraan en wuivende ouderen langs de kant. Een oude man die met een handkar met melkbussen door het dorp sjokt. Iedereen die in de jaren ’50 in een dorp is opgegroeid, kan zich nog wel van deze typische dorpsbeelden voor de geest halen. En toch is het nu voor de jongere generatie lastig voor te stellen hoe het leven op een dorp gevoeld moet hebben: hoe het is als het dorp jouw wereld is. In een extra lange uitzending met uniek archiefmateriaal toont Andere Tijden het dorpsleven van de jaren ’50 en ’60.

Andere Tijden over de totale chaos in Hoek van Holland tijdens de eerste oorlogsdagen in 1940.

In de Spaanse Burgeroorlog (1936-1939) vochten linkse Nederlanders mee tegen de fascisten van generaal Franco - dat is een al vaak verteld verhaal. Maar een ander en vrijwel onbekend verhaal is dat van een groep aanhangers van Franco, die politiek asiel kregen in ons land en op Ameland een warm onthaal vonden.

Het verdriet in Limburg is groot als Joop den Uyl in december 1965 de sluiting van de mijnen aankondigt. 45.000 banen gaan daarmee verloren. Maar de pijn wordt een beetje verzacht als DAF bekend maakt een hypermoderne automobielfabriek in Born te vestigen en daarmee voor nieuw werk zorgt.

Andere Tijden staat in het teken van de onafhankelijkheid van Suriname, 25 jaar geleden. Veel Surinamers kwamen voor die tijd naar Nederland. Maar daar was geen plek voor hen. De komst van 500 Surinamers naar Stavenisse stuitte op heftig verzet van de plaatselijke bevolking.

De Slag om Arnhem, september 1944, is een van de bekendste veldslagen uit de Tweede Wereldoorlog die zich op Nederlandse bodem hebben afgespeeld. Maar wat gebeurde er eigenlijk na deze mislukte operatie? Andere Tijden keert met veteranen terug naar het vergeten slagveld bij Overloon, in Noord-Brabant, waar Amerikaanse en Britse troepen in oktober 1944 een verbeten strijd uitvochten met de Duitsers. Het doel: oprukken naar de Maas en zo Duitsland binnentrekken. Er volgde een zinloze uitputtingsslag waarbij veel burgerslachtoffers vielen.

Zon, zee en strand; met de zomer nog in het hoofd opent Andere Tijden het televisieseizoen met een uitzending over Renesse. In de jaren ’60 groeit dit stille boerendorp op Schouwen-Duiveland uit tot een populaire vakantiebestemming. Boomgaarden worden omgetoverd tot campings, vakantiehuisjes verrijzen in de weilanden, de horeca rukt op. Investeerders en bewoners die bijtijds op de trend inspelen, verdienen goud geld aan het massatoerisme. Maar met de rust in het dorp is het ’s zomers voorgoed gedaan. Vooral jongeren, die op hun brommers van heinde en ver naar de badplaats komen, zorgen voor overlast.

Nederland zoekt zijn identiteit. Net als zo’n honderd jaar geleden. Begin vorige eeuw gingen zogeheten volkskundigen aan de slag om onze tradities te redden. Het eiland Marken werd een gewilde attractie en het Openluchtmuseum bewaarde onze klompen.

Ze dachten dat de oorlog over was. Even na Dolle Dinsdag ging een grote groep verzetsstrijders met onderduikers op de foto in het Utrechtse dorpje Benschop. Maar de bevrijding kwam nog niet en de groep werd verraden. Op 13 februari 1945 vielen de Duitsers het dorp binnen. Er werd geschoten, aan beide kanten vielen doden. Vier dagen later kwamen de Duitsers terug. Zeven verzetsstrijders werden op het erf van een boerderij geëxecuteerd.

Scheveningen is de parel aan de Noordzee, maar is in de jaren ’70 op sterven na dood. Toonaangevende hotels zijn dan al jaren gesloten en rijp voor de sloop. De rijke toeristen blijven weg, de Pier trekt steeds minder dagjesmensen. Dan besluit de grote baas van de badplaats, Reinder Zwolsman, ook het Kurhaus te sluiten. Woedende artiesten en buurtbewoners komen in actie. Het Kurhaus wordt gered, maar tegen welke prijs?

Het was in alle opzichten ongekend, de Eper incestaffaire uit het begin van de jaren '90. Publiciteit, omvang, aard van de zaak, het was niet eerder vertoond. Yolanda uit Epe sprak als eerste incestslachtoffer openlijk over wat haar overkomen was. De zaak kreeg bizarre proporties. Politie, Justitie, journalisten, iedereen brak zijn hoofd over de kwestie, die niet alleen ging over incest maar ook over illegale abortussen en babymoorden. Andere Tijden kijkt terug op het mediaspektakel rondom incestslachtoffer Yolanda en de storm waarin de betrokkenen terecht kwamen. 

Jarenlang ging het leven in de Noord-Hollandse polder Zeevang traditioneel z’n gangetje. Boeren waren uren bezig om met een bootje de koeien van het ene stukje land naar het andere te brengen. In de zomer werd de keuken verplaatst naar de stal, waar ook de koeien stonden. Bij gebrek aan douche waste het boerengezin zich alleen op zaterdag één voor één in dezelfde teil. Rond 1960 ging die agrarische samenleving op de schop. Het land werd verkaveld, er kwamen wegen en nieuwe boerderijen. Maar ook het huishouden moest moderner; vrouwen kregen in de keuken niet alleen stromend water, maar in het kader van de ‘streekverbetering’ ook cursussen en excursies.

De Wereld Gezondheidsorganisatie ziet de Nederlandse bible belt nog steeds als gevarenzone. Terecht, zo lijkt het na een recente uitbraak van de mazelen. De uitbraak wordt veroorzaakt door de weigering van sommige reformatorische christenen om zich te laren vaccineren. Zij beschouwen inenting als een interventie in goddelijke voorzienigheid. In 1971 brak een bijna verdwenen ziekte uit in Staphorst: polio. Vijf kinderen stierven.

Toen vorige eeuw de Noordoostpolder en Oostelijk Flevoland gekoloniseerd werden, hoopten de landarbeiders die de polder ontgonnen hadden, op een mooie nieuwe boerderij. Maar die droom was voor slechts weinigen weggelegd. De Rijksdienst voor de IJsselmeerpolders die de boerderijen verpachtte hanteerde een uiterst strenge selectie waarbij geld, religie , vakkennis en maatschappelijke betrokkenheid een grote rol speelden. Andere Tijden over superboeren, strenge selectiecriteria en teleurgestelde landarbeiders.

Werk in overvloed, prachtige woonwijken en internationale belangstelling. Emmen in de jaren ’50 en ’60 bloeide en groeide, men sprak over ‘het wonder Emmen’. In de jaren ’20 stond de regio Zuidoost Drenthe nog onder financieel toezicht van het Rijk vanwege het instorten van de veenindustrie en de daarbij behorende werkloosheid. Maar na de oorlog voltrok zich een wonder en in korte tijd ontwikkelde Emmen zich van boerendorp tot bruisend middelpunt van Noord Nederland.

Vermeende kernwapens, luchtfoto’s in de krant, verborgen raketinstallaties, wapeninspecties van de VN, en een dictator die niet te vertrouwen is. Andere Tijden over de Cuba-crisis - nu veertig jaar geleden - die de wereld op de rand van de nucleaire afgrond bracht. President Kennedy geloofde dat de tijd van afwachten voorbij was: er moest gehandeld worden. De burgemeester van Steenwijk was het daar roerend mee eens.

Op 17 april 1945 -vlak voor de bevrijding- blaast het terugtrekkende Duitse leger de Wieringermeerdijk op. Met verwoestende kracht stroomt het IJsselmeerwater de polder in: 20.000 hectare kostbare landbouwgrond gaat verloren, “Nieuw land” dat pas 15 jaar eerder op de zee was gewonnen. 7000 bewoners en tenminste 1000 onderduikers vluchten naar het oude land. Na de bevrijding blijkt de ravage enorm. 80% van de bebouwing, de hele oogst en vrijwel alle landbouwwerktuigen zijn volledig verwoest. Een ramp voor de ondervoede bevolking van West Nederland.

Het was zwaar werk tegen een karig loon. Nog tot in de jaren ’40 werkten veel landarbeiders in Groningen onder het juk van een herenboer. Na de oorlog kwam de bevrijding. De marshallhulp en de mechanisering gaf ze nieuwe kansen. Voortaan reed de herenboer zondags op de trekker en de landarbeider toerde in z’n autootje. Andere Tijden over de vooruitgang op het Groningse platteland.